Akılalmaz büyüklük, akılalmaz sürat: Dünyanın tüm elektriğinin 100 katından fazla ve yalnızca 25 kentilyon saniye
ZEUS, birebir üniversitenin bir evvelki rekor sahibi olan HERCULES sisteminin yerini aldı. HERCULES’in hududu 300 terawatt iken, ZEUS bu çıtayı birkaç kat üst taşıdı.
The Verge’ün haberine nazaran, birinci denemede lazer, helyum gazı içeren özel bir hücreye yöneltildi. Lazerin helyum atomlarındaki elektronları koparması sonucu oluşan plazma, özgür kalan elektronların “wakefield ivmelenmesi” ismi verilen bir süreçle lazerin gerisinden sürat kazanmasına neden oldu.
Plazmada ışık daha yavaş ilerlediği için, elektronlar ışık huzmesini yakalayabiliyor ve daha fazla hızlanma bahtı buluyor.
Bu birinci adım, yıl içinde gerçekleştirilecek asıl ZEUS deneyinin provası niteliğinde. O testte, hızlandırılmış elektronlar karşı istikametten gelen lazer atımlarıyla çarpıştırılacak. Bu birleşim, 3 petawatt gücündeki bir lazerin 1 milyon katı kadar güçlüymüş üzere davranmasını sağlayacak. İşte ZEUS’un “zettawatt-eşdeğeri” unvanı buradan geliyor.
Tabii bu düzeydeki deneylerin inançlı bir halde yürütülmesi için önemli tedbirler de alınıyor. ZEUS, birinci kızılötesi lazer atımını vakit içinde yaymak için “difraksiyon ızgaraları” ismi verilen optik aygıtlar kullanıyor. Bu, lazerin birdenbire havayı parçalayacak kadar ağır hale gelmesini engelliyor.
HEDEF DAHA KÜÇÜK VE UCUZ HIZLANDIRICILAR
ZEUS’un bir başka gayesi ise, çok daha büyük ve kıymetli parçacık hızlandırıcılarla birebir enerjiyi sağlayabilen kompakt sistemler geliştirmek. Yaklaşık 16 milyon dolara inşa edilen ZEUS, üniversite tarafından adeta bir “fırsat yatırımı” olarak tanımlanıyor. Devasa potansiyele karşın, görece düşük maliyetiyle dikkat çekiyor.
Projenin destekçilerinden olan ABD Ulusal Bilim Vakfı’ndan Dr. Vyacheslav Lukin, yapılan temel araştırmaların yumuşak doku görüntüleme tekniklerinden kanser tedavilerine kadar pek çok alanda yeni çığırlar açabileceğini belirtti. Ayrıyeten ZEUS sayesinde, karadeliklerden çıkan pozitron jetlerinin davranışı yahut gama ışını patlamalarının doğası üzere kozmik fenomenler de daha düzgün anlaşılabilecek.
“SADECE BÜYÜK BİR LAZER DEĞİL”
California Üniversitesi fizik profesörü Franklin Dollar, ZEUS’un yalnızca güçlü bir lazer olmadığını, ışığın birden fazla ışına bölünebilme özelliği sayesinde farklı deneylere imkan tanıdığını, “Böylesine ulusal bir kaynağın, bilimsel öncelikleri ilerletmeye en uygun projelere vakit tanıyarak çalışması, yüksek yoğunluklu lazer biliminin tekrar ABD’de canlanmasını sağlıyor” sözleriyle vurguladı.
