Birleşmiş Milletler, AB0 kan kümesi sistemini bulan Nobel ödüllü Karl Landsteiner’ın doğum günü olan
14 Haziran’ı, 2005 itibariyle Dünya İstekli Kan Bağışçıları Günü ilan etti. Tertipli ve şuurlu kan bağışçılarının oranıysa hala istenen düzeyde değil. Hayat kurtaran ve bağışçıya da yarar sağlayan kan bağışı konusunda merak edilenleri Liv Hospital Vadistanbul hematoloji uzmanı Prof. Dr. Itır Şirinoğlu Demiriz ve Memorial Şişli Hastanesi Hematoloji ve Kemik İliği Nakli Merkezi’nden Prof. Dr. Mutlu Arat yanıtladı.
1. Neden kıymetli??
Kan bağışlayarak bir yakınımızın ya da hiç tanımadığımız birinin hayata yine bağlanmasını sağlayabiliriz. Kaza, ameliyat, kanser nedeniyle ya da kronik hastalıklar üzere tıbbi rahatsızlıkları olan hastalara yardımcı olabiliriz.
2. Bağışçı için de yararı var mı?
Prof. Dr. Itır Şirinoğlu Demiriz kan vermenin yararlarını şöyle sıralıyor: “Kan vermek, kan hücrelerinin yenilenmesini ve kan akışının uygunlaşmasını sağlar. Kandaki yağ oranını azaltarak kalp krizi riskini büyük oranda önlemeye yardımcıdır, karaciğer için de toksinlerin uzaklaştırılması yoluyla olumlu gözetici tesiri vardır, bedene fazlasının ziyanlı olduğunu bildiğimiz demirin düzeyinin denetimini sağlar. Kalp krizi riskini azaltır. Yüksek tansiyonu düşürür.
En kıymetlisi, bağışlanan bir ünite kan üç farklı gereksinim sahibine katkıda bulunur.”
3. Düzenli bağışın faydaları neler?
Prof. Dr. Mutlu Arat: “Düzenli kan vermek kalp sıhhatinizi koruyarak damarlarınızı da rahatlatır. Kan bedellerinin denetim edilmesini sağlar. Alınan kanın sağlıklı olup olmadığına bakmak için çeşitli testler yapılır. Kan veren bireyde rastgele bir hastalık olup olmadığı ortaya çıkar. Kan veren kişinin bedeni daima taze kan üretir, bu da daha dinç ve enerjik hissetmeyi sağlar.”
4. Kimler kan bağışında bulunabilir?
18-65 yaş aralığında olup 50 kilogramın üzerindeki her sağlıklı birey kan bağışçısı adayı olabiliyor. Prof. Dr. Itır Şirinoğlu Demiriz: “Hayatında birinci kere kan bağışında bulunacaksa bireyin 61 yaşından gün almamış olmasını tercih ederiz. Nizamlı kan bağışçısı olanlarsa 65 yaşını doldurduktan 70 yaşından gün alana kadar hekimin da onayını almak kuralıyla yılda en fazla bir sefer bağış yapabilir. ”
5. Kimler kan bağışında bulunamaz?
Grip, soğuk algınlığı, düşük tansiyon, kansızlık üzere sıhhat meseleleri olan bireylerin kan vermemesi gerek. Hepatit B, hepatit C, tüberküloz ve AIDS hastaları, epilepsi üzere sinirsel rahatsızlıkları olanlar, sıtma tedavisi görenler, frengi geçirenler, kronik böbrek yetmezliği olanlar, diyabetli olan ve insülin kullananlar kan veremiyor. Ayrıyeten dövme yaptıranlar da 1 yıl kan bağışı yapamıyor.
6. Öncesinde ve sonrasında nelere dikkat edilmeli?
Kan vermeden evvel düzgün uyumak, gerilimden uzak durmak kıymetli. Prof. Dr. Mutlu Arat kan verdikten sonrası içinse şu ikazlarda bulunuyor: “Bağıştan sonra en az 10-15 dakika dinlenerek kendinizi yormadan toplumsal işlerinizi yapabilirsiniz. Bol sol su tüketmek gerekir. Ayrıyeten ağır kaldırılmamalı, spor yapılmamalı ve bir mühlet sigara içilmemeli.”
7. Aç mı yoksa tok karnına mı?
Kan verecek kişinin tok olması gerekiyor. Aksi takdirde baş dönmesi yaşanabiliyor. Prof. Dr. Mutlu Arat “Kan verecek kişinin çok yağlı ve şekerli besinleri tüketmemesi ve bol su içmesi gerekir” diyor.
8. Halsizlik yapar mı?
Kan veren bireylerde bazen kısa müddetli hafif bir yorgunluk ya da baş dönmesi görülebiliyor. Prof. Dr. Mutlu Arat: “Vücut kan kaybını kısa müddette telafi edebilmektedir. Kan verdikten sonra gereğince su içip dinlenilirse beden çabucak toparlanır.”
9. Bağışıklık sistemini tesirler mi?
Prof. Dr. Mutlu Arat kan bağışının bağışıklığı zayıflatmadığını söylüyor: “Çünkü beden kendisini süratlice toparlayarak kanın yerine yenisinin üretilmesini sağlar. Bedenin bağışıklık sistemi daha etkin çalışmaya başlar.”
10. Yılda kaç sefer kan verilebilir?
Prof. Dr. Itır Şirinoğlu Demiriz erkeklerin 90 günde bir, kadınlarınsa 120 günde bir kan bağışında bulunabileceklerini belirtiyor.
