Uyurken bu böcekler yüzünüzde parti yapıyor! Dışarı çıkıp çiftleşiyorlar, uyandığımız anda gözeneklere geri dönüyorlar
Demodex akarları olarak isimlendirilen bu gece sürüngenlerini göremez yahut hissedemezsiniz, fakat neredeyse her yetişkin üzere bedeninizin her yerinde bulunurlar. Bir toplu iğne ucundan daha küçük olan ve yaklaşık 0,15 milimetre ila 0,4 milimetre uzunluğunda olan bu minik omurgasızlar, kıl foliküllerinin dış kısımlarında yaşar ve yağlı içerikleriyle beslenirler. Demodex akarları, sekiz bacağı ve ağzı olan, meyyit deri hücrelerimize ve yağımıza ilgi duyan küçük, kısmen yarı saydam, puro formunda yaratıklardır. Onların varlığından habersiziz zira çok küçük oldukları için çıplak gözle görülmüyorlar.
BİZ UYURKEN DIŞARI ÇIKIP ÇİFTLEŞİYORLAR
İngiltere’deki Reading Üniversitesi’nde omurgasız biyolojisi doçenti olan Alejandra Perotti, “Biz uyurken dışarı çıkıyorlar ve çok memnun oluyorlar, çiftleşiyorlar, akrabalarını ziyaret ediyorlar, yüzümüzün üstünde yürüyorlar. Uyandığımız anda gözeneklerin içine geri dönüyorlar” dedi.
İnsanlarda yaygın olarak iki ana tıp bulunur: Ekseriyetle kirpikler de dahil olmak üzere saç foliküllerinde yaşayan Demodex folliculorum ve çoklukla yağ bezleri ismi verilen yağ bezlerinde yaşayan, meyyit deri hücrelerini ve cildi yağlayan yağlı bir husus olan sebumu yiyen Demodex brevis. Ayrıyeten yüzün öbür bölgelerinde ve daha az yaygın olarak kasıklar üzere bedenin öbür yerlerinde de bulunabilirler. Demodex akarları çoklukla çocukluk çağında edinilir ve diğerleriyle ciltten cilde temas yoluyla bulaşır.
Perotti “Eğer ürktüyseniz sakın ürkmeyin” diye de ekledi zira demodex akarları düşmandan çok dosttur.
“Gözeneklerimizdeki pisliği temizlemeleri karşılığında, bu minyatür vakumlara cildimizde üretilen ve bizi uyutan lakin akarlara yaşamsal güç veren bir hormon olan melatoninimizi veriyoruz” diyen Perotti şunları söyledi:
“Ve mikroskobik vampirler üzere, akarlar da DNA’larını kolaylıkla yok eden güneşten gelen ultraviyole ışınlarından kaçınmak için evrimleşmiştir. Yüzde tipik olarak santimetrekare başına beş akar bulunur. Lakin bir deri örneğini mikroskop altına koymadan bunları çıplak gözle görmek imkansızdır. Bağışıklık sisteminiz zayıflarsa, akar popülasyonları bazen çok çoğalarak bir dizi cilt ve göz rahatsızlığına yol açabilir.”
BİR GECEDE ÇOĞALIP SORUN HALİNE GELEBİLİRLER
San Francisco’daki California Üniversitesi’nde tıp profesörü olan Dr. Richard Locksley, demodex akarlarının bir gecede çoğalarak demodikoz ismi verilen çok büyümeye neden olabileceğini söyledi, “Yaşlı yetişkinler yahut kemoterapi gören şahıslar üzere bağışıklık sistemi yetersiz bireyler demodikoza karşı daha savunmasızdır. Akarlara ve onları kolonize edebilen bakterilere karşı iltihaplı bir reaksiyona sahip olabilirler” dedi.
Locksley, kimi insanların neden akarlardan kaynaklanan iltihaplanma yaşadığının tam olarak bilinmediğinden de bahsetti ve ekledi: “Ancak bilinen şu ki, yırtıcı hayvanlarda akarlardan kaynaklanan rastgele bir hastalık yok, lakin evcil köpekler ve kedilerde var. Tahminen de farklı bir etrafa taşındığımızda ve evrimleşme biçimimizde, genetik bir mutasyon bağışıklık yollarımızı tehlikeye attı.”
İLTİHAP, ÇEŞİTLİ HASTALIKLAR OLARAK ORTAYA ÇIKABİLİR
Akarları araştırmak için Locksley ile çalışan California Üniversitesi Dermatoloji Profesörü Dr. Roberto Ricardo-Gonzalez, iltihabın bilhassa yanaklarda, göz kapaklarında, alında ve yağın birikebileceği kırışıklıklarda rosacea, akne, kuruluk ve pullanma olarak ortaya çıkabileceğini söyledi.
Ricardo-Gonzalez, demodex akarlarının cilt tahrişlerine neden olup olmadığını belirlemek için dermatologların cildin üst katmanını bantlayabileceğini yahut yavaşça kazıyabileceğini ve numuneyi mikroskop altına yerleştirebileceğini ekledi.
Optometrist Dr. Cory Lappin ise rutin bir göz muayenesi sırasında hekimin kirpik tabanlarında demodex yumurtaları ve atıklarından oluşan mumsu bir birikim olup olmadığını denetim edebileceğini söyledi. Göz kapağı enfeksiyonu olan hastalar için bu birikim, kuruluk, kaşıntı, kirpik kaybı ve hatta tekrarlayan arpacıkların yaygın bir nedenidir.
AKARLAR KONUSUNDA ENDİŞELENMELİ MİYİZ?
Çoğu sağlıklı yetişkin için demodex akarları konusunda paniğe kapılmaya gerek yoktur.
Locksley, “Çoğu insan akarlara sahip olduklarının büsbütün farkında değildir ve bu bu türlü kalmalıdır. Ve şayet problemleriniz varsa, evvel bir tabiple konuşmalısınız” dedi.
Hem Lappin hem de Ricardo-Gonzalez, yatmadan evvel yüzdeki kalıntıları ve fazla yağı temizlemek için nazik bir temizleyici de dahil olmak üzere tertipli bir hijyen rutininin sürdürülmesini öneriyor.
Lappin, bölgeyi pak tutmak ve göz etrafındaki hassas dokuyu tahriş etmekten kaçınmak için uykudan evvel göz makyajını ve varsa takma kirpikleri de çıkarmanızı söyledi.
Peki akarların kirpiklerinizde akarı olup olmadığımı nasıl anlaşılır?
Gözlerde kaşıntı, gözlerde yanma, gözünüzde kum varmış üzere batma hissi, göz kapağı kenarlarında kızarma, kalınlaşmış yahut pullu görünümde göz kapakları ve kirpiklerde dökülme varsa kirpik akarından şüphelenebilirsiniz. Uzmanlar; kızarıklık, tahriş, yanma, gözlerde yaşarma, kabuklanma ve göz kapağının yapışması yahut görme problemleri üzere gözle ilgili semptomları olan şahısların bir göz hekimine gitmesi gerektiğini belirtiyor.
AŞIRI KURU YA DA ÇOK YIKANAN CİLTTE AKARLAR ÇOĞALABİLİR
Ricardo-Gonzalez, akneye eğilimli cilde sahip olanların haftada bir yahut iki gece topikal retinoid kullanabileceğini ve yatmadan evvel cilt bakımı rutininde ölçülü olmanın değerli olduğunu belirtti ve şunları söyledi:
“Bunu nem bariyeri bozulması olan hastalarda gördüm. Cildiniz çok kuru yahut iltihaptan yahut çok yıkamadan ötürü çok yağ üretiyor. Bu durumlarda akarlar çok çoğalabilir.”
Yapılan araştırmalar, nizamlı ve kâfi uykunun, cildin akarların yiyeceği olan yağlı husus sebumu çok üretmesini önlemek için de değerli olduğunu gösteriyor.
Ricardo-Gonzalez, demodekozu tedavi ederken bir dermatologun popülasyonları olağan sayımlara geri döndürmek için topikal yahut oral ivermektin reçete edebileceğini söyledi. Lakin, akarlardan kalıcı olarak büsbütün kurtulmak mümkün değildir.
Lappin, ABD Besin ve İlaç Dairesi’nin (FDA) demodex kaynaklı göz kapağı iltihabını tedavi etmek için 2023 yılında ilaçlı göz damlalarını onayladığını söyledi.
ANNELERİMİZDEN TEMAS YOLUYLA GEÇİYOR OLABİLİR
Yüzyıllardır insanlarda gözlemlenen demodex akarlarının doğumdan kısa bir müddet sonra annelerimizle temas yoluyla geçtiği düşünülüyor. Lakin Perotti ve araştırma takımı 2022’de bu simbiyotik yaratıkların ‘uzun vadeli bir evrimsel ölüm’ olarak isimlendirdiği şeyi deneyimliyor olabileceğini keşfetti.
Perotti, “Bu simbiyotik yaşama maruz kalan organizmalarınız olduğunda, bu durum genom erozyonuna yahut vakitle gen kaybına yol açar. Bunun (akarların) ortadan kaybolacağı noktaya kadar devam edeceğini öngörüyoruz” dedi.
Perotti, avcı, dış tehdit yahut rakip olmadığı için demodex akarlarının seçici baskıya maruz kalmadığını açıkladı. Ve akraba beşerler ortasında aktarıldıkları için popülasyonlar genetik çeşitlilikten mahrumdur, diğer bir deyişle, akraba çiftleşmeleridir.
Soyunun tükenmesinin ne kadar süreceği bilinmiyor fakat Perotti’ye nazaran, insanların demodex akarları yok epey onlara daha az muhtaçlık duyacakları düşünüldüğünde, bu kutlanacak ya da yas tutulacak bir şey değil.
Perotti, “Uzun vakittir akarlar hakkında çok berbat konuşmalar yapılıyor. Birçok problemden sorumlu tutuluyorlar fakat sorun akarın kendisi değil, baskılanmış bağışıklık sistemidir. Onları yoldaşlarımız olarak düşünmeliyiz” diye konuştu.
