Türkiye’nin etrafı ateş çemberi: 35 yıldır çatışmalar bitmedi… Avrupa’dan Orta Doğu’ya bugüne kadar hangi savaşlar yaşandı?

Türkiye’nin yakın etrafında 1991 yılından bu yana çok sayıda silahlı çatışma ve savaş yaşandı. Bu çatışmalar, bölgesel istikrarsızlıkları artırdı ve pek çok ülkeyi siyasi, askeri ve insani krizlerle karşı karşıya bıraktı.

Türkiye, onlarca yıldır etrafında yaşanan çatışmalarda diplomatik tahliller üretilmesi ve sivillere yönelik şiddetin son bulması için teşebbüslerde bulundu ve milletlerarası hukuku çiğneyen hareketleri kınadı. Ankara’nın şiddet tersi tavrı, kimi örneklerde uzlaşma masasının kurulmasına da yardımcı oldu.

Son olarak Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaşta arabulucu rolünü Türkiye üstlendi. Taraflar, Mart 2022 ve Mayıs 2025’te Türkiye’nin arabuluculuğunda bir ortaya gelerek ateşkes ve esir takası üzere bahisleri görüştü.

İsrail’in 13 Haziran’da İran’a saldırmasıyla Orta Doğu’da tansiyon doruğa çıktı. Nükleer tesislerin amaç alınmasıyla radyasyon tehlikesinden göç krizine kadar pek çok başlık Türkiye’nin gündemine oturdu. Ankara, yakın geçmişte gibisi bölgesel krizlerle gibisi bölgesel çatışmalarla tekraren defa karşı karşıya kalmıştı. Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Kafkasya coğrafyaları, çok sayıda krize sahne olmuştu. İşte Türkiye’nin coğrafyasında bugüne kadar yaşanan savaş ve çatışmalar…

 AVRUPA

Bosna Savaşı, 1992-1995 yılları ortasında sürdü. Yugoslavya’nın dağılmasının akabinde başlayan savaşta Boşnaklar, Hırvatlar ve Sırplar ortasında şiddetli çatışmalar yaşandı. Savaş, çok sağcı Sırp kümelerin soykırım cürmü ve Srebrenitsa Katliamı üzere olaylarla hafızalara kazındı.

Kosova Savaşı, 1998 yılında patlak verdi. Sırp güçleri ile Kosovalı Arnavutlar ortasındaki çatışmalara NATO’nun müdahalesi damga vurdu. Savaşın sonunda Kosova, fiilen Sırbistan’dan ayrıldı.

Donbass Savaşı, 2014 yılında Ukrayna’nın doğusunda başladı ve hala devam ediyor. Rusya yanlısı ayrılıkçılar ile Ukrayna ordusu ortasındaki çatışmalar Ukrayna-Rusya Savaşı’nın bir kesimi olarak sürüyor.

Ukrayna – Rusya Savaşı, 22 Şubat 2022’de Rusya’nın askeri operasyon ismini verdiği kara harekatıyla başladı. Savaş hala devam ediyor ve önemli insani kayıplar yaşanıyor. ABD Başkanı Donald Trump, savaşta şu ana kadar 750 bin Ukraynalı ve 800 bin Rus askerinin hayatını yitirdiğini öne sürdü. İki taraf da Trump’ın argümanını doğrulamadı.

KAFKASYA

Rusya – Çeçenistan Savaşı, 1994 ile 2009 yılları ortasında iki basamakta yaşandı. Rus ordusu, Çeçen ayrılıkçılara karşı askeri operasyonlar düzenledi. Çatışmalar binlerce sivilin hayatını kaybetmesine yol açtı.

Abhazya Savaşı, 2008 yılında Gürcistan ile Abazya ve Güney Osetya ayrılıkçıları ortasında yaşandı. Rusya, ayrılıkçı kümelere dayanak verdi ve çatışmalar kısa müddette bölgesel bir krize dönüştü. Rus uçakları çatışmada Gürcistan’ı bombalarken, uyuşmazlık Abazya ve Güney Osetya’nın fiili bağımsızlık statüsü kazanmasıyla sonuçlandı.

2. Karabağ Savaşı, 2020 yılında Azerbaycan ve Ermenistan ortasında gerçekleşti. Savaş altı hafta sürdü ve Azerbaycan, Dağlık Karabağ’da kıymetli bölgeleri geri alarak Ermenistan işgaline son verdi.

KUZEY AFRİKA

Libya İç Savaşı, 2011’de Arap Baharı’nın tesiriyle başladı ve 2020’ye kadar sürdü. Kaddafi rejiminin devrilmesinin akabinde ülke farklı silahlı kümelerin çatışmalarına sahne oldu.

Mısır’da 2013 yılında gerçekleşen askeri darbe, Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin vazifeden alınmasıyla sonuçlandı. Ülkede siyasi istikrarsızlık ve şiddet olayları yaşandı.

ORTA DOĞU

Afganistan Savaşı, 1991 yılında başladı ve 2021 yılına kadar devam etti. Savaşta ABD, NATO güçleri, Taliban ve lokal milis kümeler karşı karşıya geldi. Milyonlarca insan yerinden edildi ve ülke büyük yıkıma uğradı.

Irak Savaşı, 2003 yılında ABD’nin müdahalesiyle başladı ve 2011 yılına kadar sürdü. Saddam Hüseyin rejimi devrildi, lakin ülke uzun mühlet iç karışıklıklardan kurtulamadı.

İsrail – Lübnan Savaşı, 2006 yılında gerçekleşti. Hizbullah ve İsrail güçleri ortasında yaşanan çatışmalar, Lübnan’da büyük yıkımlara neden oldu. Çatışmalar milletlerarası kamuoyunun reaksiyonunu çekti.

Suriye İç Savaşı, 2011’de başladı ve 2025 yılına kadar sürdüğü bedellendiriliyor. Rejim, muhalifler ve radikal kümeler ortasında süren savaşta milyonlarca insan hayatını kaybetti yahut göç etmek zorunda kaldı.

İsrail, 7 Ekim 2023’te Gazze’ye hava ve kara taarruzları başlattı. Gazze’ye insani yardım girişini önleyen İsrail ordusu, bölgenin kuzeyindeki bütün yerleşim yerlerine yıkıcı hücumlar düzenledi. Gazze’ye el koymak istediklerini lisana getiren İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Türkiye ve bölge ülkelerinin ateşkesi sağlama eforlarına karşın akınların devam etmesi talimatını verdi. İsrail’in soykırım uyguladığı Gazze’de şu ana kadar 55 bin civarında insan hayatını kaybetti. Gazzeli yetkililer, teyit edilememiş ölümlerin sanılandan çok daha yüksek olabileceğini belirtti. Gazze’deki soykırım hala devam ediyor.

İsrail – İran çatışması, 2025 yılında bölgesel bir tansiyona dönüştü. İki ülke ortasındaki karşılıklı hücumlar, Orta Doğu’da yeni bir krizin fitilini ateşledi.