Türkiye hâlâ kâfi görmüyor, Avrupa doruğa taşıyor! Arda bir istisna mı? ‘4 kıymetli kriterleri var’, ‘52 milyon Euro’ya transfer olacak’

Futbolun dinamikleri süratle değişiyor. Artık yalnızca yetenekli olmak değil, genç yaşta profesyonel düzeye ulaşmak da başarıyı belirleyen kıymetli bir faktör oldu. Avrupa’da kulüpler hem ekonomik sürdürülebilirlik hem de sportif muvaffakiyet için altyapıdan yetişen genç futbolculara her zamankinden daha fazla yatırım yapmaya başladı. Bu değişim, yalnızca alanda değil, transfer siyasetlerinde ve kulüp stratejilerinde de açıkça görülüyor.

Bu dönüşümün en çarpıcı örneklerinden biri, bu dönem gençleriyle Avrupa sahnesine damga vuran Barcelona oldu. Real Madrid’i dört maçta da mağlup eden Katalan takımı, La Masia’dan yetişen yeni jenerasyon yıldızlarıyla adeta 2008 ruhunu tekrar canlandırmışa benziyor.

Özellikle Lamine Yamal, Ballon d’Or adaylarından biri olarak ön plana çıkıyor. Barcelona Sportif Yöneticisi Deco, Mundo Deportivo’ya verdiği röportajda genç oyuncunun yeteneğine ve gelecekte bu itibarlı mükafatı kazanma potansiyeline dikkat çekti:

“Lamine Yamal’ın Ballon d’Or’u kazanmasını çok istiyorum. Yeteneği ve gösterdiği oyunla bu mükafatı hak eden oyunculardan biri. Elbette, böylesine itibarlı bir mükafatı kazanmayı hak eden öbür oyuncularımız da var. Örneğin, Rafinha da bu dönem şahane bir futbol sergiledi. Lakin Yamal’ın çok yüksek bir potansiyeli olduğunu vurgulamalıyım. Göreceğiz, her şey eylül ayında belirli olacak.”

ÖN PLANA ÇIKAN İSİM YALNIZCA YAMAL DEĞİL

Lamine Yamal dışında Barcelona’da Pedri (22), Balde (21), Casado (21), Fermin Lopez (22), Gavi (20) ve Cubarsi (18) üzere isimler de artık ekibin temel taşları ortasında. Ayrıyeten altyapıda dikkat çeken yeni yetenek Fode Diallo da (Barcelona altyapısı ismine 30 maçta 96 gol üretti) şimdiden geleceğin yıldızı olarak gösteriliyor.

ARDA, JOAO NEVES, DESIRE DOUE VE NİCELERİ

Bu gençlik rüzgârı yalnızca Barcelona’yla hudutlu değil olağan… Örneğin Real Madrid’de taraftarın göz bebeği olan Arda Güler (20), Ancelotti idaresinde beklediği talihi pek fazla bulamasa da Xabi Alonso önderliğinde grubun kritik oyuncusu olabilir.

Öte yandan PSG’nin Joao Neves (20), Desire Doue (19) ve Warren Zaire-Emery (19) üzere gençleri Şampiyonlar Ligi vitrinine çıkarması, Avrupa genelinde genç futbolcu trendinin ne kadar güçlü olduğunu gösteriyor. Tüm bu isimlerin yanında Leipzig’in golcüsü Benjamin Sesko (21) üzere oyuncular da transfer piyasasında büyük ilgi görüyor.

ÜÇ BÜYÜKLER DE TRANSFERDE GENÇLERE YÖNELİYOR FAKAT ALTYAPIYA İLGİ ÇOK AZ

Ancak Türk futboluna baktığımızda bu kadar parlak bir tablo göremiyoruz. Avrupa kulüpleri altyapı yatırımları ve genç oyuncu gelişimiyle dikkat çekerken, Türk gruplarının hâlâ kısa vadeli transfer siyasetlerine yönelmesi kıymetli bir handikap oluşturuyor.

Finansal sıkıntılarla boğuşan kulüplerin, genç yeteneklere yatırım yapmak yerine kaynaklarını yanlış yönlendirmesi, Avrupa ile ortadaki farkın daha da açılmasına neden oluyor.

Yine de son periyotta basında yer alan haberler, üç büyüklerin genç oyunculara yönelmeye başladığını gösteriyor. Örneğin gelecek dönemin planlamaları kapsamında transfer çalışmalarını sürdüren Beşiktaş’ın, Polonya futbolunun son yıllarda yetiştirdiği en büyük yeteneklerden biri olarak kabul edilen Jagiellonia Bialystok’un 17 yaşındaki forveti Oskar Pietuszewski’yi takibine aldığı tez edildi. Adı Fenerbahçe ve Galatasaray ile anılan genç oyuncular da var.

Bu gelişmeler, Türk futbolunda genç yeteneklere yönelimin artmaya başladığını gösterse de, altyapıdan yetişen oyuncuların muvaffakiyete ulaşabilmesi için sürdürülebilir, planlı ve uzun vadeli bir stratejinin kural olduğu gerçeğini bir sefer daha ortaya koyuyor.

Biz de bu kıymetli mevzuyu, uzun yıllar pek çok kulübün akademisinde vazife yapmış tecrübeli teknik sorumlu ve spor yorumcusu Semih Sezerli ile masaya yatırdık.

‘AVRUPA’NIN DEVLERİ GENÇ OYUNCU SEÇERKEN AZAMÎ DENETİM ASGARÎ RİSK YAPIYOR’

Sizce bu genç oyuncuları bu düzeye taşıyan en kritik etken neydi? Yetenek tek başına kâfi mi, yoksa diğer hangi faktörler öne çıkıyor?

Semih Sezerli: Barcelona, Real Madrid, Manchester United ve PSG üzere kulüpler oyuncuyu seçerken azamî denetim, en az risk yapıyor. Bir potansiyel ile ilgili yanılma hissesini en ufak düzeylere indiriyor. Zira yalnızca oyuncunun yeteneğine bakmıyorlar, yeteneğin yanına alt klasörler açıyorlar.

1- Atletin yeteneği işlenmeye müsait mi? 
2- Algılama seviyesi ve öğrenme suratı ne durumda? 
3- Potansiyeli var lakin kendinin farkında mı ve gerçek tabir edebiliyor mu? 
4- Akademik olarak sorun çözme maharetine sahip mi? (Basit bir matematik sorununu çözemeyen çocuk, alandaki sorunu çözemez)

Bunlara ek olarak; genetik ve fizikî testler ile sakatlık altyapısı ve geçmişi dahil ailenin sosyolojik ve ruhsal durumundan tutun tüm ayrıntılara kadar ‘risk analizi’ yapılıp karar veriliyor. Yani sadece kulüp başkanı ya da teknik adamın tek başına karar verdiği bir ortam yok.

‘ŞİMDİ TRABZONSPOR’UN GENÇ YILDIZLARINI MUHAFAZA ZAMANI’

Arda Güler’i başka bir yere koyarsak, son yıllarda Türkiye’de öne çıkan potansiyelli genç oyuncular ortasında sizin dikkatinizi en çok çeken isimler kimler? Bilhassa Trabzonspor altyapısındaki gençler hayli konuşuluyor. Sizce oradan hangi gençler gelecekte isminden daha çok kelam ettirebilir?

Semih Sezerli: Bu soruya spesifik olarak birkaç isim vererek devam etmeyeceğim. Zira bizim, isimlerden bağımsız bu toprakların yetenekli çocuklarını kulüplerimiz tarafından fizikî, ekonomik ve en değerlisi ruhsal açıdan sağlıklı bir ortamda yetiştirip, yetiştiremediğimiz konusunda büyük soru işaretleri var.

Mesela UEFA Gençlik Ligi’nde final oynayan Trabzonspor U19 ekibimizin bundan sonraki meslek seyahati ile ilgili net bir plan var mı? Yani bu çocukların gelecek dönemden itibaren bütünsel gelişim ve meslek planlaması kapsamında A kadrolarda alacakları müddetler ve yurt içi/dışı olmak üzere kiralama modeli hazırlandı mı? 

Şimdi bu çocukları muhafaza vakti. Fakat potansiyeli saklayarak koruyamazsınız. Oyuncular oynayarak gelişir. Aksi takdirde bir ya da en fazla iki oyuncu A kadroya net olarak yükselebilir, yarısı plansız olarak alt liglere dağılır, geri kalanı ise yıllar sonra erkenden futbola veda ederler.

‘ANTONIO FERNANDES CASINO BENİ EN ÇOK ETKİLEYEN OYUNCU’

Şu an Avrupa’da A kadroda yıldızı parlayan gençler dışında önümüzdeki 2-3 yılda dünyanın konuşacağı yıldız adayları sizce kimler olabilir?

Semih Sezerli: Barça tarihinde en genç yaşta forma giyen ikinci oyuncu olan Antonio Fernandes Casino (Toni Fernandes), 2008 doğumlu, sol ayaklı ve kanat forvet durumunda oynayan bir genç. İspanya U17 Ulusal Ekibi’nde beni en çok etkileyen oyuncu oldu.

Bir öteki dikkat çeken isim ise 2007 doğumlu Rodrigo Mora. Portekiz U17 Ulusal Takımı’nda forma giymeye başladığı devirden bu yana kendisini yakından takip ediyorum. Asıl mevkii 10 numara olsa da her iki kanatta da oynayabilme maharetine sahip.

Bu dönem Porto formasıyla çıktığı 37 maçta 2134 dakika mühlet alarak 11 gol, 4 asistlik bir performans sergiledi. Portekiz futbolunun ve bilhassa Porto kulübünün, genç yetenekleri parlatma ve pazarlama konusundaki başarısı düşünüldüğünde, onun meslek seyahatini merakla takip ediyorum.

Futbol izleyicisinin daha aşina olduğu ‘wonderkid’ tarifinin tahminen de en net karşılığı, Gine asıllı ve Portekiz genç ulusal kadrolarında sistemli olarak forma giyen 2007 doğumlu Geovany Quenda. Sol ve sağ kanatta oynayabilen bu özel oyuncunun, üst düzeyde muhtemelen bir kanat beke evrilmesi bekleniyor.

Futbol seyahati 11-12 yaşlarında Benfica altyapısında başlasa da nasıl olduysa Sporting akademisi onu sessizce bünyesine katmayı başarmış. Bu dönemin akabinde, yaklaşık 52 milyon Euro’luk bir bonservis bedeliyle Chelsea forması altında Premier Lig’de uzunluk gösterecek.

‘SÜREKLİ HAZIRA KONARSAK, TEKNİK ADAMLARIN BİRÇOK GENÇ OYUNCU YETİŞTİRMEK İÇİN GEREKLİ EMEK VE ÇABAYI GÖSTERMEZ’

Türkiye’de hâlâ 20 yaşındaki bir futbolcu ‘genç’ olarak görülüyor. Sizce bu durum yalnızca kulüp altyapılarındaki yapısal meselelerden mı kaynaklanıyor, yoksa futbol kültürümüzün ve toplumun genç oyunculara bakış açısında da esaslı bir değişime muhtaçlık var mı?

Semih Sezerli: Sorun futbol kültürümüzün eksikliğinde yatıyor. Kulüpleri yönetenler robot değil, bu topraklarda doğup büyümüş, çoğunlukla burada yetişmiş bireyler. Sonuç olarak, kulüp yapısı dediğimiz şey aslında biziz. Yetiştirmek zahmetlidir ve sabır gerektirir; hazırı almak ise kolaydır, para verince elde edersiniz. Esasen bu yüzden kulüplerimiz borç batağında yüzmüyor mu?

Bizde meşhur “pişmek” tabiri var; gençlerin olgunlaşması gerekir. Neden? Zira öteki yerde parayı verip hazır olanı getirebiliyoruz. Lakin sorun şu ki, hazır eserler birinci anda çok cazip gelir, kullanırken memnun eder fakat uzun vadede sıhhate ziyanlıdır. Özetle; daima hazıra konarsak, teknik adamların birçok genç oyuncu yetiştirmek için gerekli emek ve çabayı göstermez.

Alttan gelen gençler de harika yetenekli değilse, onların da “pişmesi” gerekir. Daima transfer taleplerinin olduğu bir ortamda, idareler birden fazla vakit bu baskıya dayanamaz ve teknik adamlar da bu talepleri takviyeler. Örneğin kulüplerin, bir teknik adamla kontrat imzalarken içine genç oyuncu gelişimi ve gençlerin mühlet almasıyla ilgili hususlar koyduğunu hayal edebiliyor musunuz? Tahminen bu satırları okuyacak pek çok kişi şu an gülümsüyor, zira bu yaklaşım maalesef alışkanlıklarımızın dışında kalıyor.

‘KULÜPLERİN BİRÇOK ŞİMDİ KENDİ PROFESYONEL TAKIMLARINI OLUŞTURABİLMİŞ DEĞİL’

Türkiye’deki altyapı sistemi sizce sahiden sürdürülebilir ve verimli bir ‘futbolcu fabrikası’ olabilecek kapasitede mi, yoksa her kulüp kendi başına ferdî uğraşlarla sonlu kalıyor mu?

Semih Sezerli: Şu anda başladığınız bir iş, çok kısa müddette yarım kalmak zorunda kalıyor. Zira kulüplerin birçok şimdi kendi profesyonel takımlarını oluşturabilmiş değil. Değişen idareler ve teknik adamlarla birlikte, kulüp içindeki en temel departmanlar da daima değişiyor. Üstten aşağıya devam eden bu istikrarsız yapılar randıman ve sürdürülebilirlik getirmiyor.

Kulüplerin A ekibi, altyapısı ve ortadaki köprü misyonu dahil olmak üzere kritik konumlarda çalışan profesyonellerin uzun yıllar tıpkı vazifede kalması gerekiyor. Fakat böylelikle tertipli ve daima üretim yapan bir tertip oluşabilir. Şayet kulüpler bu sistemli yapıyı oluşturamıyorsa, en üst yapı olan Futbol Federasyonu’nun kültürleştiremediğimiz bu eksiklikleri kanunlarla zarurî hale getirip denetlemesi kaidedir. Sanırım yapılması gereken en acil iş, mecburiyetler yaratmak ve bu süreci sıkı kontrolle takip etmek.

‘GENÇ JENERASYON ORTA VE YAŞLI JENERASYON KADAR GERİLİMLE ÇABA ETMİYOR’

Futbolun saha içindeki ve dışındaki dönüşümü, genç oyuncuların gelişiminden kulüp stratejilerine kadar pek çok farklı alanı etkiliyor. Bu kadar ağır rekabetin ve baskının olduğu ortamda, atletlerin ruhsal dayanıklılıkları da başarıda kritik bir rol oynuyor. Bu değerli durumu da Spor Psikoloğu Arda Topaloğlu ile mercek altına aldık.

16-17 yaşındaki atletin, bir kulübün geleceği olarak görülmesi ne tıp ruhsal riskler yaratıyor? En değerlisi tüm bu sürecin sağlıklı yürütülmesi için nasıl adımların atılması gerekiyor?

Arda Topaloğlu: Gerek çalıştığım gerek şahit olduğum birçok aile ve sportmen örneğinde gördüm ki; aile, atlet çocuğuna ne kadar sorumluluk verirse, ne kadar zorluk çekmesine ve uğraş etmesine müsaade ederse, çocuklar da bir o kadar güçlü birer birey olma yolunda basamak kaydediyorlar.

Zamanın ve hayatın artık değiştiğini, şu an üç farklı kuşağın birebir sahneyi paylaştığını kabul edersek, genç jenerasyon aslında orta ve yaşlı jenerasyon kadar gerilimle çaba etmiyor sanırım. Bilhassa 2000 yılı sonrasında geçiş yaptığımız teknoloji devranında her şeye ulaşmak artık çok daha kolay ve bu kolaylık onların normu olmuş durumda.

Farkındaysak şu an 15 yaşına gelmemiş çocuklar teknolojiyi kullanarak para kazanmaya başlıyorlar. Alakalarını teknoloji ortamlarında başlatıp, ilerletip o ortamlarda ya da o ortamlar sayesinde sosyalleşiyorlar. Bu da aslında daha az gerilime maruz kalıp daha süratli bir toparlanma süreci sunuyor onlara. Olağan bir de en değerli şey olan vakitten tasarruf edebiliyorlar.

Bu nedenle bu jenerasyonun gerilim yaşamasının geçmiş periyot nesillerin gerilim yaşamalarına nazaran daha güç olduğunu düşünüyorum. Alışılmış buna rol model aldıkları örneklerin olması da yardımcı oluyor. Çok değil, bundan on beş yirmi yıl evvel profesyonelleşme yaşı çok daha geçti ancak artık dünyanın rastgele bir yerinde yaşayan birinin hayatını görmek ve örnek almak çok daha kolay.

O atletler neler yapıyorlar, ne yaparlarsa olumlu, ne yaparlarsa olumsuz sonuçları oluyor, bunlar artık gözler önünde. Son olarak, her ne kadar teknoloji çağı genç sportmenlerin işlerini kolaylaştırsa da, şimdi daha küçük yaşlarda tanıştıkları ve öğrendikleri spor psikolojisi dayanakları de profesyonelleşme süreçlerine kesinlikle olumlu tesir ediyor.

‘EN GÜZEL ÖRNEK ENES ÜNAL’

Genç yaşta A kadro düzeyine ulaşan futbolcularda ‘başarı doygunluğu’ yahut ‘erken parlayıp sönme’ sendromu ne kadar yaygın? Bu bahiste örnek isim vereceğiniz oyuncular var mı?

Arda Topaloğlu: Şayet bir atlete yalnızca fizikî, teknik ve taktik yatırım yaparsanız, mental ve ruhsal gelişimini ikinci plana atarsanız, o sportmenler da varlıklarını yalnızca performansları ile sürdürebileceklerini düşünüp, büsbütün sonuç odaklı bireyler haline geliyorlar ve kendilerinden sonra gelecek olan gençlere de bu halde yetersiz örnek oluyorlar.

Oysa ferdî farkındalığı, kendisine hürmeti ve özyeterliliği yüksek bir atlet olarak altyapılardan çıkan sportmenler hem yanlışsız motivasyon kaynakları geliştirirken hem de kendilerinden sonra gelenler için uygun birer örnek olurlar. Bu isimlerden bir tanesi, ferdî olarak tanışmamış olsam da benim için Enes Ünal’dır. Daha çok genç yaşlarda verdiği röportajlara okuyucular internetten ulaşıp ne demek istediğimi daha uygun anlayabilirler.

‘SOSYAL MEDYA HEM ÖDÜL HEM CEZA… PROFESYONEL BİR ATLETLE ÇALIŞTIĞIMDA MOTİVASYONU OLUMSUZ ETKİLENMİŞTİ’

Genç futbolcuların toplumsal medya çağında büyümesi, performans üzerindeki baskıyı nasıl artırıyor? Dijital baskı (yorumlar, karşılaştırmalar, linç kültürü) ile baş etme stratejileri neler olabilir?

Arda Topaloğlu: Sosyal medya günümüzde bir atlet için ödül ve cezanın kendisi üzere. Hem zehir hem panzehir. Mesela isim vermeden şöyle yaşanmış bir örnek anlatabilirim size; profesyonel bir sportmen ile çalıştığımız periyotta yaptığı kolay bir kusur sebebiyle ekibi gol yemiş ve puan kaybetmişti. Maç sonrası doğal ki toplumsal medyada ve ekip paylaşımının altında çokça eleştirel yoruma maruz kaldı kendisi. Sonrasında da antrenörü tarafından yedek bırakılmaya başlandı ve bundan ötürü motivasyonu olumsuz etkilendi.

Bir mühlet sonra toparlansa da takımda yer bulamayınca eski sevincini kaybeder üzere oldu, idman performansı düştü ve antrenörünün kararını eleştirip yalnızca bir kusur ile bunu hak etmediği yargısına odaklandı. Kendisi yerine tercih edilen atlet da aslında ondan daha düzgün performans göstermiyordu ve taraftarın ona olan eleştirisi daha da ağırdı. Bir gün görüşmemizde bana toplumsal medyadan kendisinin oynaması istikametinde gelen yorumları gösterip, etrafının de bu fikirde olduğunu ve artık dayanamadığını söyledi.

Benim çalıştığım her atlete söylediğim şey şu: Toplumsal medya bankadaki para üzeredir, vardır fakat göremezsin; yalnızca sayılardan ve isimlerden ibarettir. Gerektiği kadar bedel verirsen yararı olur ve sana ziyan veremez. Yalnızca kendine odaklı yaşamalısın ve tanımadığın, bilmediğin, hakkında en ufak bir fikre bile sahip olmadığın bireylerin yorumlarını çok ciddiye almamalısın. Özgüven kaynağını diğerlerine değil, kendine bağlı hale getirirsen, özgüveninin düşmemesi için de uygun bir adım atmış olursun.

Fotoğraflar: Alamy, Anadolu Ajansı