Muğla’daki 5,8’lik sarsıntı korkuttu: ‘8,5-9 büyüklüğüne kadar çıkabilir!’ Sarsıntının mühleti nasıl bir ileti veriyor?

AFAD, saat 02.17’de Marmaris Muğla merkezli 5,8 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldiğini duyurdu. Zelzele Muğla, İzmir, Aydın ve Antalya başta olmak üzere etraf vilayetlerden de hissedildi. Marmaris’e 10,43 kilometre uzaklıktaki zelzelenin, 67,91 kilometre derinlikte meydana geldiği belirlendi.

60’tan fazla vatandaşın etkilendiği sarsıntıda panikatak geçiren 14 yaşındaki bir genç de hastanede yapılan tüm müdahalelere karşın kurtarılamadı.

Bu sarsıntı, son periyotta bölgede peş peşe yaşanan sarsıntıların sonuncusu oldu. 14 ve 22 Mayıs tarihlerinde yeniden Muğla yakınlarında iki büyük sarsıntı meydana gelmişti.

Peki Ege ve Akdeniz açıklarında son vakitlerde sıkça meydana gelen bu sarsıntıları nasıl pahalandırmak gerekiyor?

‘BENZER SARSINTILARIN YAŞANMASI KAÇINILMAZ’

Bu bölgede levha hududu sarsıntıları beklendiğini söyleyen Jeoloji Mühendisleri Odası Deprem Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Zaten tarihî kayıtlara bakıldığında, bölgede çok sayıda büyük zelzelenin meydana geldiği görülüyor. Bu nedenle gelecekte de emsal sarsıntıların yaşanması kaçınılmaz” dedi.

‘EN KIYMETLİ FARKI YÜKSEK ODAK DERİNLİĞİNE SAHİP OLMASI’

“Bu sarsıntıların en değerli farkı, yaklaşık 70 kilometre üzere yüksek bir odak derinliğine sahip olmaları” diyen Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Karada yani Anadolu levhacığı üzerinde gerçekleşen sarsıntılarda bu derinlik ekseriyetle 7 ila 10 kilometre ortasında değişmektedir. Lakin levha hududunda, odak derinliği çok daha fazla olup 70 kilometreye kadar inebiliyor” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Pampal, “Bu da bu çeşit sarsıntıları başkalarından ayıran kıymetli bir özellik. Levha hudutlarının faal olduğunu ve burada büyük sarsıntıların meydana geldiğini biliyoruz. Kelam konusu zelzeleler, Afrika levhasının alta dalarak Anadolu levhası altına girdiği bölgede oluşuyor” diye konuştu.

‘8,5-9 BÜYÜKLÜĞÜNDE ZELZELELER OLABİLİR’

“Ege ve Akdeniz’i bir bütün olarak düşündüğümüzde bu bölgede Ege Dalma-Batma Zonu’nun (Helen Yayı) yer aldığına dikkat çeken Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Bu yay kuzey-güney doğrultusunda gerilen ve genişleyen bir bölge olarak isimlendiriliyor. Ayrıyeten bu yay ‘Kıbrıs Yayı’ ismi verilen ikinci bir yay daha çizerek Kıbrıs’tan geçip, Antakya’ya hakikat devam ediyor. Burada da Doğu Anadolu Fay Zonu ve Meyyit Deniz Fayı ile kesişiyor. Bölgede 8 ile 8,5-9 büyüklüğünde zelzeleler olabilir; zira geçmişte bu büyüklükte zelzeleler yaşandı” sözlerini kullandı.

DEPREMİN MÜDDETİ NASIL BİLDİRİLER VERİYOR?

Son yaşanan sarsıntıyla ilgili toplumsal medyada en çok konuşulan bahislerden biri de sarsıntının müddeti. Pek çok kişi sarsıntının yaklaşık 5-6 saniye sürdüğünü söylüyor. Bunu nasıl yorumlamak gerekiyor?

Bu soruma Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Bu cins bilgiler, zelzele anında hissedilen sarsıntıya nazaran öznel olarak söz ediliyor ve kesin bir kıymetlendirme yapabilmek için resmi datalara muhtaçlık var” yanıtını verdi ve şöyle devam etti:

— Zelzelenin büyüklüğü 5,8 olarak açıklansa da mühleti her vakit büyüklükle birebir orantılı değildir. Örneğin geçmişte İstanbul’da yaşanan bir sarsıntı sırasında seninle telefondayken sen de sarsıntının 7-8 saniye sürdüğünü söylemiştin. O an için bunun 4-5 büyüklüğünde bir zelzele olabileceğini düşünmüştük. Fakat daha sonra bu zelzelenin 6,2 büyüklüğünde ve yaklaşık 14 saniye sürdüğü açıklandı.

— Bu nedenle, sarsıntının müddeti konusunda şimdi net bir şey söylemek mümkün değil. Mühlet, sarsıntının merkez üssüne, odak derinliğine, yer şartlarına ve bireylerin bulunduğu yapıya nazaran değişiklik gösterebilir. Şu an için bu sarsıntıyla ilgili en net söz, ‘derin odaklı’ bir sarsıntı olduğu…

‘TSUNAMİYE YOL AÇABİLİR’

Bu cins sarsıntıların en dikkat cazip özelliklerinden birinin de tsunamiye yol açabilmeleri olduğunun altını çizen Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Özellikle Güneybatı Anadolu kıyıları, geçmişte bu çeşit tesirlerle karşılaşmış. Antalya’dan başlayarak Muğla, Aydın ve İzmir kıyılarında daha evvel tsunami dalgaları gözlemlendi. Lakin bu durum, abartılacak ya da paniğe kapılmayı gerektirecek bir tehdit değil” dedi.

Prof. Dr. Pampal, “Tsunamiler, depremin çabucak akabinde başlar ve sarsıntının merkez üssü kıyılara ne kadar uzaksa, kıyıya ulaşma mühleti de o kadar uzun olur. Örneğin, hudut sınırı yaklaşık 300 kilometre uzaklıkta ve bu da bize kıyı bölgelerimizin 15-20 dakikalık bir tahliye mühleti olabileceğini gösteriyor. Ayrıyeten AFAD’ın bu hususta hazırlık ve erken ihtar sistemlerine yönelik çalışmaları da var. Münasebetiyle, yanlışsız tedbirlerle tsunami kaynaklı kayıpların en aza indirilmesi mümkün” sözlerini kullandı.

EGE DALMA-BATMA ZONU’NA (HELEN YAYI) DİKKAT!

Afrika Levhası’nın Ege Denizi altına daldığı alanda oluşan, faal zelzele ve volkan üreten bir tektonik alan var: Helen Yayı olarak da bilinen Ege Dalma-Batma Zonu.

Yunanistan’ın güneybatısındaki İyon Denizi’nden başlayıp, Girit ve Rodos’un güneyinden geçerek Fethiye Körfezi’ne hakikat uzanan bu yayı doktora tezi için çalışan Prof. Dr. Tuncay Taymaz, daha evvel bahisle ilgili görüşlerine danıştığımda şu sözleri kullanmıştı:

“Ege Dalma-Batma Zonu, Girit’in altından geçerek Rodos’tan itibaren Fethiye Körfezi’ne gerçek uzanıyor. Bu yapı, Fethiye-Burdur Fay Zonu aracılığıyla Anadolu’daki öbür fay sistemleriyle temas kuruyor. Şayet bu yay üzerindeki bir zelzele Rodos açıklarında meydana gelirse, o vakit Türkiye’nin kıyı bölgeleri de etkilenebilir. Hakikaten tarihî kayıtlarda, bu bölgede oluşan zelzeleler sonucunda büyük tsunamilerin yaşandığı biliniyor.”

Yine daha evvel Ege’de yaşanan bir diğer zelzele sonrası görüşlerine başvurduğum Jeofizik Mühendisi Atakan Yüklü ise bu yayla ilgili şu bilgileri paylaşmıştı:

“Leonardo da Vinci notlarında Antalya yakınlarından, ‘Adalya’ olarak bahsediyor. Bir sarsıntı olduğunu ve denizde ortaya çıkan yarığa üç saat boyunca deniz suyunun dolduğunu, akabinde denizin eski halini aldığını yazıyor. Bu sarsıntı sonucunda şu an Kekova Batık Kenti’ni sular altında görüyoruz. Öteki yandan Myra, Patara, Aperlae, Kekova, Simena, Rhodiapolis antik kentlerinin MS 141 ve 246 sarsıntılarında çok önemli etkilendikleri, hatta Roma imparatorlarının bu kentlere yardımlarda bulunduğu da kaynaklarda görülüyor.”