Ülkemizde bilhassa 30 yaş ve üzerindeki bayanlarda miyom sorunu hayli yaygındır. Çağdaş çağda sıhhatsiz ömür alışkanlıkları, çok kilo, kırmızı et yüklü beslenme, tertipli idman yapmama ve hormonal değişikliklerin de tesiriyle miyomların görülme sıklığı son yıllarda süratle artmaktadır. Bilhassa 50 yaş üzerindeki bayanlarda miyom görülme oranı yüzde 70’lere ulaşabilmektedir.
Ailede anne, teyze ya da abla üzere birinci derece akrabalarında miyom olan bireylerde hastalığın görülme riskinin 2,5 kat arttıyor, sistemli jinekolojik denetimler, miyomların erken teşhis ve tedavisi açısından değerli. Halk ortasında ‘ur’ olarak isimlendirilen miyomlar, rahimde görülen olağan dışı düz kas dokusu büyümeleridir. Bazen büyüme o kadar fazla olur ki, hasta ve yakınları gebelikten şüphelenebilir. Miyomlar ekseriyetle uygun huylu tümörlerdir ve birçok durumda kansere dönüşmezler. Lakin, büyüklükleri ve yerleşim yerlerine bağlı olarak önemli sıhhat problemlerine yol açabilirler.
Ülkemizde her 4 bayandan 1’inin miyomun yol açtığı şikayetlerle başvurduğunu belirten Bayan Hastalıkları ve Doğum, Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Hüsnü Görgen miyomlar hakkında en sık sorulan soruları ve tedavide yeni jenerasyon metotları anlattı.
SORU: Miyomlar kansere dönüşebilir mi?
CEVAP: Miyomlar ekseriyetle düzgün huyludur ve kanserleşme riski çok düşüktür. Menopoz öncesi miyom nedeniyle rahimde besbelli büyüme saptansa bile, bu durumun makûs huylu bir tümöre işaret etmesi epeyce düşük olasılıktır. Lakin menopoz sonrası, bilhassa eşlik eden ağrı ve kanama varsa, makûs huylu olma mümkünlüğü göz önünde bulundurularak ileri tetkik yapılmalıdır.
SORU: Miyomlar gebe kalmayı mahzurlar mi?
CEVAP: Rahimin içine gerçek yani bebeğin yerleşeceği yere gerçek büyüyen miyomlar rahim iç yüzeyini bozar ve embriyonun tutunmasını engelleyebilir. Bu tip miyomlarda gebelik oranlarıının yaklaşık yüzde 70 azaldığı görülmüştür. Bu miyomların ameliyat ile alınması doğurganlığı arttırır. Rahim dışına gerçek büyüyen miyomlar doğurganlığı etkilemezler.
SORU: Miyomlar tabiatıyla kaybolur mu?
CEVAP: Miyomlar ekseriyetle tabiatıyla kaybolmaz lakin birtakım durumlarda küçülebilir yahut besbelli biçimde gerileyebilirler. Menopoz üzere östrojen düzeylerinin düştüğü devirlerde küçülebilir lakin faal hormon üretiminin olduğu devirlerde resen kaybolmaları azdır. Şikayete yol açmayan miyomlar tedavi gerektirmese de kesinlikle takip edilmelidir.
SORU: Miyomlar nasıl tedavi edilir?
CEVAP: İlaç tedavisi, hormon tedavisi ya da cerrahi müdahale (miyomektomi yahut histerektomi) üzere prosedürler kullanılabilir. Günümüzde sıklıkla laparoskopik ve histeroskopik miyomektomi yapılmaktadır. Laparoskopik miyomektomi ile daha az kan kaybı yaşanır, ameliyat sonrası ağrı daha azdır. Bu nedenle, uygun hadiselerde laparoskopik miyomektomi, hastanın konforu ve güzelleşme süreci açısından tercih edilebilecek minimal invaziv bir prosedürdür. Lakin miyom sayısına ve büyüklüğüne bağlı olarak açık ameliyat ile de miyomektomi yapılması gerekmektedir.
Küçük rahim içine yanlışsız büyüyen ve kanama yapan miyomlar histeroskopi ile alınabilir. Histeroskopi -mide içerisine bakmak için kullanılan endoskopi gibi- rahim içerisine bakmak için kullanılan bir sistemdir. Histeroskopi yolu ile rahim içine büyüyen miyomlar kesilerek tamamı yahut büyük bir kısmı çıkarılarak hastanın şikayelerinin geçmesi sağlanır. Rahim alınmasında sorun olmayan ve çocuk isteği olmayan hastalarda miyom için histerektomi ameliyatı yapılır.
SORU: Miyomlar tekrar oluşur mu?
CEVAP: Miyomlar cerrahi olarak çıkarılsalar da hormonal dengesizlikler devam ederse tekrarlayabilirler. Miyom sayısı arttıkça tekrarlama riski artmaktadır. Miyomektomi, miyomların çıkarılmasını sağlasa da yeni miyom gelişimini engellemez. Hastaya, miyomların tekrarlama riskinin bireye nazaran değişeceği anlatılmalıdır. Tedavi sonrası tertipli denetim ve sağlıklı hayat şekliyle (kilo denetimi, beslenme, antrenman vb) riskler azaltılmaya çalışılmalıdır.
SORU: Miyomlar adet düzensizliğine neden olur mu?
CEVAP: Evet, bilhassa rahim iç yüzeyine yakın miyomlar ağır ve sistemsiz adet kanamalarına yol açabilir. Bu durum anemiye (kansızlık) neden olabilir. 5 cm’den büyük miyomu olanlar, daha küçük miyomları olanlara nazaran adet devirlerinde daha fazla ani ve ağır kanama yaşamaktadır.
SORU: Miyomlar ağrı yapar mı?
CEVAP: Büyük miyomlar pelvik ağrıya, bel ve bacak ağrılarına, sık idrara çıkma yahut kabızlık üzere semptomlara neden olabilir. Lakin, küçük miyomlar ekseriyetle belirti vermez. Pelvik ağrı çoklukla miyomun büyümesine değil, beslenme yetersizliği nedeniyle doku vefatına bağlı dejenerasyona bağlıdır. Bazen rahim dışına hakikat büyüyen saplı miyomlarda torsiyon (kendi etrafında dönme) olması pelvik ağrıya neden olur ki ekseriyetle cerrahi müdahale gerekir.
SORU: Miyom varken gebe kalırsam çocuğu aldırmam gerekir mi?
CEVAP: En sık sorulan sorulardan biri de bu oluyor. Miyom ile gebe kalanlarda gebeliği sonlandırmaya gerek yoktur. Gebelik sırasında miyom saptanma sıklığı yüzde 2-10 ortasında değişmektedir. Gebelik sırasında tespit edilen bu miyomların boyutları hamileliğin birinci 3-4 ayında yüzde 15-25 oranında büyüme gösterir. Üçüncü aydan sonra ekseriyetle boyutlarında çok az değişiklik olur.
Büyük miyomlar (5 cm den büyük) daha fazla büyüme eğilimindedirler. Kimi miyomların boyutları hamilelik sıranda değişmeden kalabilir. Gebelik sırasında saptanan miyomlar rahim içerisindeki yeri, sayısı ve büyüklüğüne nazaran gebelikte birtakım problemler yaratabilir. Lakin miyomların gebelik sırasında bebekte sakatlık yapan rastgele bir ziyanı yoktur.
SORU: Miyomların gebelik sırasında yaratabileceği meseleler nelerdir?
CEVAP: Gebelik sırasında ağrıya yol açabilir. Miyom sayısına nazaran düşük ve erken doğum riski artar. Olağan doğum yerine sezaryen gerekebilir. Doğum sonrası kanama riskinde artış olabilir. Gebelik sırasında miyom saptanan hastalarda genel bilgiler verilerek gebelik takip edilir. Miyomların yeri, sayısı ve büyüklüğü ultrason ile saptanır. Ağrı için ağrı kesiciler kullanılır. Yalnız bu ilaçların kullanımında doktor kontrolünde olmak gerekir.
SORU: Miyom riskini azaltmak için nelere dikkat etmek gerekir?
CEVAP: Yağlı ve kalorili beslenme miyom gelişimine yardımcı olmaktadır. Yapılan çalışmalarda beden tartısında her 10 kg artışın miyom riskini yüzde 21 artırdığı, beden yağ oranı yüzde 30’un üzerinde olan bayanlarda da miyom riskinin arttığı görülmüştür. Bu nedenle sağlıklı kilo verme, bilhassa miyom riski taşıyan bayanlar için hami olabilir. Beslenme alışkanlıklarının da miyom gelişimi üzerinde değerli tesirleri olduğu gösterilmiştir.
Kırmızı et tarafından varlıklı bir diyet, miyom riskini artırmaktadır. Bu tesir, kırmızı etin yüksek doymuş yağ içeriği ve östrojen metabolizmasını etkileyen unsurlar içermesiyle bağlı olabilir. Buna rağmen, yeşil sebzelerden güçlü diyet ise miyom riskini azaltmaktadır. Öte yandan yeşil sebzelerin: antioksidan içeriği, lif açısından güçlü olması, hormonal dengeyi desteklemesi vb sayesinde esirgeyici tesir sağladığı düşünülmektedir. Hareketsiz ömür biçimi de hormonal dengesizliklere yol açarak miyom gelişimini tetikler. Yapılan çalışmalarda, nizamlı fizikî aktivitenin miyom gelişimi üzerinde kollayıcı bir tesiri olduğu gösterilmiştir.
