Evvel Giresun sonra Samsun artık ise Gümüşhane… Karadeniz’de neler oluyor? Bölgede sarsıntı riski yüksek kentler hangileri?
Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Kuzey Anadolu Dağları’nın oluşumundan sorumlu olan fay zonu olduğunu ve bu zonun Karadeniz’den geçtiği yerlerde sarsıntıların oluşabileceğini söyleyen Jeoloji Mühendisleri Odası Deprem Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal, yakın vakitte tekrar Gümüşhane’de olan sarsıntıya dikkat çekerek şu bilgileri paylaştı:
“Aralık 2023’te tekrar Gümüşhane’nin Kelkit ilçesinde 4.1 büyüklüğünde zelzele olmuştu. Yeniden birebir bölgede bu sefer 4,2 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldi. Karadeniz sarsıntı konusunda genel olarak inançlı kabul ediliyor, lakin gerçek hiç de o denli değil. Gümüşhane’de meydana gelen sarsıntı sürpriz değil.”
SON BİN YILDA 7 VE ÜZERİ 20’DEN FAZLA SARSINTI MEYDANA GELDİ
Kelkit civarının Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun çok yakınında bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Burası büyük zelzeleler üretme potansiyeline sahip. Sarsıntının olduğu yer Erzincan’a yakın ve orada da hissedildi. Aslında Anadolu’da meydana gelen zelzelelerin en kıymetlileri Erzincan etrafında oldu. Bu bölgede yaklaşık 50 yılda bir 7 üzeri zelzele oluyor. Son bin yılda tutulan kayıtlarda bu bölgede 20’den fazla sarsıntı var” sözlerini kullandı.
KARADENİZ NEDEN SANILDIĞI KADAR İNANÇLI DEĞİL?
Prof. Dr. Süleyman Pampal, Karadeniz Bölgesi’nin sarsıntı konusunda neden inançlı olmadığını dair ise şu değerli bilgileri paylaştı:
— Türkiye’nin dünya ölçeğinde hatırı sayılır fayı Kuzey Anadolu Fayı’dır. Bu fay Yunanistan’dan Gökçeada, Bozcaada, Tekirdağ, Ganos fayı, Orta Marmara fayı, Marmara Denizi, İzmit, Sakarya, Bolu, Erzincan ve Van’a kadar uzanıyor. Bu fay yaklaşık 1500 kilometre uzunluğunda, doğrultu atımlı ve sağ taraflı faal bir fay (dextral-transcurrent fault).
— Bu fay hem tarihi hem de şimdiki devirde Türkiye’nin en yıkıcı sarsıntılarını üretiyor. Aktüel periyoda bakarsak depremler 1912’de Tekirdağ’da başladı, 1939 Erzincan’da devam etti ve bundan sonra da 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1992 ve 1999 da dahil olmak üzere tam 10 tane 7 ve üzeri büyüklükte sarsıntı üretti. Bu fay artık ise İstanbul’u tehdit eden sarsıntı olarak gündemimizde.
— Pekala bahsin Karadeniz ile kontağı ne? KAF, bütün Anadolu’yu etkileyen bir faydır. Karadeniz Bölgesi de bu faya uzak değil. Karadeniz’in yerleşim yerleri, KAF’a 50 ila 100 kilometre aralıkta yer alıyor. Bu aralık ise zelzelenin yıkıcı tesiri bakımından epeyce yakın sayılıyor. Yani KAF ile Karadeniz kentlerinin uzaklığının çok yakın olduğunu ve muhtemel bir sarsıntıda bu bölgenin de etkileneceğini, yıkıcı sarsıntılarda hasar alabileceğini söyleyebiliriz.
KARADENİZ’İN İÇİNDEN FAY GEÇİYOR MU?
“Pek çok kişinin bildiğinin tersine evet Karadeniz’den fay geçiyor. Batum’dan Zonguldak’a uzanan doğrultu atımlı, levha sonunu oluşturan bir fay var. Bu, çok değerli bir fay. Karadeniz’de denizin içinden geçen bu faya Karadeniz fayı diyebiliriz. Kıyıya paralel formda ilerleyen bu fay, Batum’dan başlayarak Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Bartın ve Zonguldak açıklarına kadar devam ediyor” diyen Pampal şu bilgileri de verdi:
“Karadeniz’de en yakın tarihte 3 Eylül 1968’de Bartın merkezli zelzele meydana gelmişti. Bu, Karadeniz kıyı şeridinde, aletsel olarak kaydedilebilen en büyük sarsıntıdır. Bu fayın tarihinde öteki büyük zelzeleler yok. Karadeniz’in içinden geçen yarar yakın tarihte büyük bir sarsıntı beklenmiyor. Olmaz değil ancak şu anda fayın üzerinde yalnızca küçük zelzele hareketleri meydana geliyor. Bu fayın üzerinde olağandışı bir sismik aktivite belirlenmiş değil. Bu sebeple bizi bu faydan çok KAF korkutuyor.”
BOLU İÇİN DEĞERLİ UYARI!
Süleyman Pampal, Bolu için de değerli bir ihtarda bulundu, “Bolu’nun içinden geçen ve Kaynaşlı’dan Gerede’ye yanlışsız uzanan kırılmamış bir kesim var. KAF’ın bir bileşeni olan, Düzce fayı denen fayın devamı niteliğinde olan bu modül, Bolu’da 7 ve üzeri yıkıcı bir zelzele üretme potansiyeline sahip” sözlerine yer verdi.
YEDİSU FAYI CANLI BİR YAPIDA
Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Doğu Anadolu Fay Zonu ile kesiştiği Karlıova’dan Erzincan’a kadar olan Yedisu Fayı’nın da hayli canlı bir yapıda olduğunu söyleyen Prof. Dr. Pampal, “Yedisu Fayı, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Marmara’daki kollarıyla birlikte son yüzyılda sarsıntı üretmemiş sismik boşluklarından bir tanesi. Bu fay neslinde en son sarsıntı 1700’lü yıllarda oldu. Burada kısa mühlet içinde sarsıntı olması çok olası” dedi.
Daha evvel hurriyet.com.tr’ye bu fayla ilgili açıklamalarda bulunan Bingöl Üniversitesi Güç, Etraf ve Doğal Afet Araştırmaları Merkezi Müdürü Dr. Kenan Akbayram, şu değerli bilgilerin altını çizdi:
— Yedisu Fayı’nın yaklaşık uzunluğu 75 kilometre. Yedisu Fayı’nda en son yıkıcı sarsıntının 1784 yılında gerçekleştiği katıya yakın bir bilgi. Yapılan hesaplar, 75 kilometrelik bu fayın tek bir sarsıntıda büsbütün kırılması halinde 7.2 büyüklüğe kadar zelzele üretebileceğini öneriyor. Lakin benim daha evvel varlığından haberimin olmadığı bir GNSS çalışması birebir bölgede 80 kilometre uzunluğunda bir fay zonunun kırılması sonucu oluşabilecek zelzele büyüklüğünün 7.5 magnitüde ulaşabileceğini söylüyor.
— Buna ek olarak 6 Şubat 2023 sarsıntılarından edindiğimiz deneyim burada daha büyük zelzeleler olabileceği tarafında kuşkuların oluşmasına neden oldu. Yedisu Fayı’nın yer aldığı bölgede yaşanma ihtimalini göz gerisi etmemek gerekir. Zira bu fay kolu aslında 160 kilometre uzanıma sahip bir fay zonu içerisinde yer alıyor ve bu zonun tümünün sismik boşluk özelliği taşıyabileceği konusunda kuşkularım var. Maalesef bu mevzuda bekleyip göreceğiz.
