Diyabet iğneleri ile zayıflamak Türkiye’de yasal mı? Reçetesiz satın alınabiliyor mu? ‘Pankreas iltihabı, böbrek işlevlerinde bozulma, tiroid kanseri riski var’

Son yıllarda dünyayı kasıp kavuran bir zayıflama furyası var; diyabet iğneleri. Evvel Hollywood ünlüleri ile moda olan ve akabinde tüm dünyaya yayılan diyabet iğneleri ile zayıflama trendi sürat kesmeden ilerliyor.

İşin değişik yanı süratle kilo veren ünlü isimler, diyabet iğneleri kullandıklarını inkâr ediyor ya da sessiz kalmayı tercih ediyor.  İngiliz müzikçi ve kelam muharriri Ozzy Osbourne’un eşi olan 72 yaşındaki televizyon ünlüsü Sharon Osbourne ise bu iğneleri kullanarak zayıfladığını itiraf eden tek kişi olmuştu. Daha sonra kilo verme sürecinin arttık bittiğini söyleyen Sharon, “Çok zayıfım ve kilo alamıyorum. 45 kilonun altındayım ve bu türlü olmak istemiyorum” demişti.

Sharon Osbourne ve Aimee Osbourne

Osbourne çiftinin 41 yaşındaki aktris ve müzikçi olan kızı Aimee de geçtiğimiz günlerde görüntülendi ve verdiği çok kilolarla dikkat çekti. Aimee’nin de tıpkı annesi üzere diyabet iğneleri ile zayıfladığı argüman ediliyor.

Oprah Winfrey, Amy Schumer, Kelly Clarkson, James Corden, Tracy Morgan, Khloe Kardashian ve hatta Elon Musk’ın da ortalarında olduğu sayısız ünlü ismin diyabet iğneleri yardımıyla zayıflamayı denediği konuşuluyor.

ARTIK TÜRKİYE’DE SATILIYOR

Hızlı bir halde kilo verdirmesi sebebiyle tanınan olan bu iğneler bir müddettir Türkiye’de de kullanılıyor. Dahiliye Uzmanı Dr. Aytaç Karadağ, “Türkiye’de bu ilaçların sadece Tip 2 diyabet tedavisinde kullanımına müsaade verilmiştir. Kilo verme gayesiyle ya da reçetesiz olarak alınmaları yasal değildir. Fakat maalesef kilo vermek isteyen vatandaşlarımız ilacın geri ödemesi olmadığı için reçetesiz ve doktor kontrolü olmaksızın ilacı bir formda temin ediyorlar” dedi ve tüm merak edilenleri yanıtladı.

1- BU İĞNELERİN SATIŞI VE KULLANIMI TÜRKİYE’DE ARTIK YASAL MI?

Etken hususları semaglutid (Ozempic) ve tirzepatid (Mounjaro) olan ilaçlar Türkiye’de yalnızca Tip 2 diyabet tedavisi için Sağlık Bakanlığı tarafından onaylıdır. Yani, bu iğnelerin satışı ve reçeteyle kullanımı yasal olarak mümkündür lakin sırf diyabet hastaları için, doktor reçetesiyle ve ilgili endikasyon kapsamında. Kilo verme maksadıyla kullanım ise hâlâ ruhsatlı değil, yani yasal olarak önerilen bir durum değil ve SGK tarafından karşılanmıyor.

Geçmişe bakacak olursak, semaglutid etken unsurlu ve gibisi ilaçlar birinci çıktıklarında yalnızca diyabetli hastalara reçete ediliyordu. Lakin ilacın kilo üzerine olan tesirleri klinik çalışmalarda ortaya çıktıktan sonra dünyada obezite tedavisi için de ilgi görmeye başladı. Türkiye’de ise hâlâ yalnızca diyabet tedavisi için kullanılabiliyor. Tirzepatid etken unsurlu iğneler ise ülkemizde şimdi çok yeni ve ruhsatlandırma süreci 1 ay evvel tamamlanıp eczane raflarında yerini aldı.

Son devirlerde toplumsal medya ve internet ortamında ilacın zayıflama gayesiyle da kullanıldığı, hatta bazen reçetesiz temin edilmeye çalışıldığına şahit oluyoruz. Bu mutlaka hakikat bir yaklaşım değil. Zira bu ilaçların önemli yan tesirleri olabiliyor ve her birey için uygun olmayabilir. Ayrıyeten, diyabet hastalarının ilaca erişiminde kahırlar yaşanmasına yol açabiliyor.

2- İĞNELER TÜRKİYE’DE REÇETESİZ ALINABİLİYOR MU?

Hayır, bu iğneler Türkiye’de reçetesiz olarak temin edilemez. İlaçlar ülkemizde ‘kırmızı reçete’ gerektiren ilaçlar değil, fakat yalnızca doktor reçetesiyle eczanelerden alınabilen, reçetesiz satışı muhakkak yasal olmayan ilaçlardır.

Yani, eczaneler bu ilaçları reçetesiz veremez. Ayrıyeten, reçetede de tabibin ilacı hangi teşhis (endikasyon) için önerdiği açıkça belirtilmelidir. Türkiye’de bu ilaçların sadece Tip 2 diyabet tedavisinde kullanımına müsaade verilmiştir. Kilo verme maksadıyla ya da reçetesiz olarak alınmaları yasal değildir. Fakat maalesef kilo vermek isteyen vatandaşlarımız ilacın geri ödemesi olmadığı için reçetesiz ve doktor kontrolü olmaksızın ilacı bir formda temin ediyorlar.

3- BU İĞNELER ASLINDA DİYABET HASTALARI İÇİN KULLANILIYOR. PEKALA NASIL KİLO VERMEYE YARDIMCI OLUYOR?

İlaçların etken hususları bedenimizdeki ‘inkretin’ ismi verilen hormonları taklit eder. İnkretin hormonları bilhassa yemeklerden sonra pankreastan insülin salınımını artırır, açlık hissini azaltır ve mide boşalmasını geciktirir. Sonuç olarak:

İştah azalır: Beyindeki iştah merkezini etkileyerek kişinin daha az yemesini sağlar.
Doygunluk hissi artar: Kişi daha çabuk ve daha uzun mühlet tok kalır.
Kalori alımı azalır: Daha az yemek tüketildiği için günlük toplam kalori alımı düşer.
Kan şekeri istikrarı sağlanır: Kan şekeri ani dalgalanmaları azalınca, bilhassa tatlı ve abur cubur isteği geriler.

4- İNSÜLİN DİRENCİ VE DİYABET TEŞHİSİ KONMAMIŞ ŞAHISLARIN BU İĞNELERİ KULLANMASI TEHLİKELİ Mİ?

Bu ilaçların bedende yaptığı en temel tesir, beyne giderek iştahı baskılamak ve mide boşalmasını yavaşlatmaktır. Bu sayede kişi daha az yemek yer ve daha uzun mühlet tok hisseder. Ayrıca pankreastan insülin salgısını artırarak kan şekerini daha istikrarda fiyat, tıpkı vakitte glukagon salınımını azaltarak ani kan şekeri dalgalanmalarının önüne geçer. Bütün bunlar hem şeker hastalığını denetim altına almada hem de kilo kaybında aktif rol oynar. Lakin unutulmamalıdır ki, vücudunda diyabet yahut insülin direnci olmayan, metabolizması sağlıklı çalışan bireylerde bu hormon istikrarına müdahale edilmesi beklenmedik sonuçlar doğurabilir.

Diyabet hastalığı tanısı konmamış, insülin direnci saptanmamış şahıslarda bu ilaçların kullanılması birçok riski beraberinde getirir. İşte o riskler:

— En sık karşılaştığımız yan tesirler ortasında bulantı, kusma, hazımsızlık, halsizlik üzere sindirim sistemi sorunları yer alıyor. Bu yan tesirler genelde mide bağırsak kanalı boşaltımını yavaşlatmasından kaynaklanır ve de birçok hastada ilacın kesilmesini gerektirecek kadar şiddetli olabilir. Birtakım hastalarımız bunu mide felci oldum diyerek isimlendirir.

— Daha önemli olaylarda ise pankreas iltihabı, safra kesesi sorunları, böbrek işlevlerinde bozulma ve kimi tiroid tümörleri riski bulunuyor.

— Ayrıca bedenin kan şekeri idare düzeneği gereksiz yere baskılandığında, sağlıklı bir beşerde dahi hipoglisemi (düşük kan şekeri), bayılma yahut önemli halsizlik gelişebilir.

— Gereksiz ve denetimsiz ilaç kullanımı vitamin ve mineral eksikliklerine, kas kaybına ve genel beslenme bozukluklarına yol açabilir.

— Bir öbür kıymetli sorun ise, bu ilaçların uzun vadeli ve gereksiz kullanımında bırakıldığında kilo geri alımı çok sık yaşanır. Yani kişi ilacı kullandığı mühlet boyunca kilo kaybetse de ilacın bırakılmasıyla birlikte beden eski haline dönme eğilimine girer ve birden fazla vakit kaybedilen kilodan fazlasını geri almak mümkündür. Unutulmaması gerekir ki vücudumuzun bir kilo hafızası vardır, eski kiloya geri döndürmek için elinden geleni yapar.

5- ZAYIFLAMA İĞNESİ İLE GÜNDE 1-2 KİLO VERMENİN MÜMKÜN OLDUĞUNU ARGÜMAN EDENLER VAR. BU TÜRLÜ BİR ŞEY MÜMKÜN MÜ?

Bu iğnelerle günde 1-2 kilo vermek mümkün değildir ve bilimsel olarak da gerçekçi bir yaklaşım değildir. Beden yükündeki günlük değişiklikler, büyük ölçüde bedendeki su ölçüsüne bağlı olarak ortaya çıkabilir. Fakat yağ dokusu kaybı, bu kadar kısa müddette bu kadar yüksek ölçülerde gerçekleşmez. Yani bir kişinin, bu ilaçları kullanarak her gün 1-2 kilo yağ kaybetmesi, tıbbi olarak imkansızdır.

Ayrıca, çok süratli kilo vermek sıhhat açısından son derece risklidir. Böylesine süratli kilo kaybı; sıvı ve elektrolit istikrarı bozulmalarına, kalp ritmi anormalliklerine, safra taşı oluşumuna, böbrek ve karaciğer işlevlerinde sorunlara yol açabilir.

En sağlıklı ve kalıcı kilo kaybı haftada en fazla 0.5-1 kilogram civarında olmalı; bu da tertipli beslenme, antrenman ve gerekirse uzman denetiminde medikal tedaviyle mümkün olur. Bu iğneler mucize yaratmaz; bilinçsiz ve yanlış beklentilerle kullanımında önemli ziyanlara neden olabilir.