Çin’in doğal maden atağı ABD’yi vurdu: Endüstrisi sıkıntı durumda

ABD Başkanı Donald Trump’ın başlattığı tarife savaşları Çin ve ABD ortasındaki ticarette tansiyonu yükseltti. ABD’nin %145’lik ek gümrük vergisi kararına Çin, %125 ek gümrük vergisi kararı ile rest çekti.

Tarife kararlarının akabinde ABD, elektronik eserleri ek gümrük vergisi kararlarınndan muaf tutulduğunu açıkladı. Fakat Çin, cep telefonlarından savaş uçaklarına kadar ABD için kritik ehemmiyete sahip malların üretiminde kullanılan kıymetli madenlerin ABD’ye sevkıyatını durdurdu.

New York Post’ta yer alan habere nazaran, 3 Nisan’dan itibaren yürürlükte olan karar ile Çin, dünyada %90 oranında Pekin tarafından sentezlenen madenleri ihraç etmeyerek ABD’yi sıkıntı duruma soktu.

Trump’ın birinci devrinde stratekik mineraller ve güç tedarik zinciri geliştirme konusunda ABD’nin en üst seviye yetkilisi olarak misyon yapan Drew Horn, ihracat yasağının tüm ülkeleri kapsadığını fakat bilhassa elekrikli araç, uçak ve savunma üretimi olmak üzere ABD endüstrisi için kritik ehemmiyet taşıdığını söyledi.

Horn, yaptığı açıklamada “Madenler her şeyin içinde. Elektrikli araç ve araba bölümünü, cep telefonlarından savunma endüstrisindeki kilit bileşenlerine hatta uzay endüstrisine kadar her şeyi kapsıyor. Çin, pahalı madenler ile kendine güçlü bir monopol yarattı” dedi.

Horn, Pekin idaresinin bu sistemini “Çinliler bu tehdidi savuruyorlardı zira temelde bizi dünyadan koparmak için ellerinde bir koz vardı. Artık bu kozu oynuyorlar” değerlendirmesi yaptı.

Horn’un değerlendirmesinin yanı sıra Pekin idaresi, ABD merkezli şirketlerinin Çin pazarında yer alabilmeleri için ek gümrük vergisi getirmek yerine ihracattaki imkanlarını ABD’ye baskı yapabilmek maksadıyla kullanıyor.

Çin’in, Trump’ın Beyaz Saray’daki birinci devrinde de bu kozu oynamakla tehdit ettiğini belirten Çin uzmanı Craig Singleton, “Pekin’in bedelli maden oyunu daha evvel de kullandığı bir kozdu ve beklenenden güzel oynadı. ABD’nin bu seferki reaksiyonu daha az panik, daha çok kararlılık ile ilerliyor. Lakin Washington, yerli üretime ve müttefiklerle iş birliği stratejileri ile Çin’in sahibi olduğu kozu zayıflatıyor” dedi.

GRÖNLAND VE UKRAYNA İLGİSİ ÇİN İLE ALAKALI

Trump, ikinci sefer vazifeye gelmesinin akabinde Çin’den bağımsızlık olmak ya da Çin’e en az seviyede bağımlı olmak konusuna giderek ilgisini artırdı.

Gazeteye konuşan yetkililer, Trump’ın son vakitlerde Ukrayna ile pahalı maden muahedesi yapmak için çabalamasının da Grönland’ı devralmak için uğraşmasının da ardında ABD’nin Çin’e olan bağımlılığını azaltmak olduğunu söyledi.

Ancak uzmanlar, ABD’nin istediğini elde etse bile doğal madenleri işlemek için tesisler kurması gerekeceğini ve bunun da yıllar sürebileceğini belirtti.

Horn, “Çin’in inhisarı nedeniyle madenlere ulaşılsa bile işlenmesi için Çin tesislerinin kullanılması gerek” kelamlarıyla doğal madenlere erişim halinde bile Çin’e bağımlı olunacağını vurguladı.

Horn, çabucak harekete geçilmesi halinde 2026’dan evvel faaliyetlere başlanabileceğini belirtti ve şu sözleri kullandı:

“Sektörün dayanağına ve iştirakine ihtitaç var. Sonsuz devlet takviyesini savunmuyorum lakin yapılması gereken şey bence bu. Yenilikçi ve şeffaf tahlillerin kimilerinin ABD’de faaliyete geçmesine müsaade verilmeli. Bunun için teşvikler, hami tedbirler, hibeler ve kredi garantileri getirilmeli”

YENİ CEPHE: NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ

ABD Başkanı Donald Trump’ın Mart 2018’de Çin’e ek gümrük vergileri getirmesiyle fitili ateşlenen ticaret savaşlarında Çin hükümetinin ABD’ye karşı ender toprak elementlerinin (NTE) ihracatına yönelik denetimi gündeme taşıması üzerine bu elementler ticaret savaşının yeni cephelerinden biri haline geldi.

ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’nun 2024 datalarına nazaran, global NTE rezervleri yaklaşık 90 milyon ton olarak hesaplanırken, Çin 44 milyon tonluk rezervle birinci sırada yer aldı.

Çin’i, 21 milyon tonla Brezilya, 6,9 milyon tonla Hindistan, 5,7 milyon tonla Avustralya, 3,8 milyon tonla Rusya 3,5 milyon tonla Vietnam izledi. ABD ise, Grönland ve Tanzanya’da dünyadaki NTE rezervlerinden yüzde 2’şer hisse alıyor.

Aynı vakitte Çin’in rezervinin, toplam rezervin yaklaşık yüzde 49’una karşılık geldiği ve yıllık NTE üretiminin ise global üretimin yüzde 69’unu oluşturduğu söz ediliyor.

Çin, bu elementlerin yüzde 90’ına yakınını sürece kapasitesini elinde bulunduruyor. Bu nedenle, dünyanın büyük bir kısmı pak güç ve yüksek teknoloji kesimlerinde tedarik için Çin’e bağımlı pozisyonda bulunuyor.

Ayrıca, Çin’in NTE piyasasındaki baskın pozisyonu, ona hem tedarik hem de fiyatlandırma üzerinde kıymetli bir denetim sağlıyor. Bu durumun başka ülkeler için güç teknolojileri ve yüksek teknoloji kesimlerinde değerli bir tedarik riski oluşturduğu belirtiliyor.

Son yıllarda bilhassa Batı ülkeleri, ithalatı çeşitlendirmek, Çin ve Rusya’ya bağımlılığı azaltmak için NTE rezervlerini geliştirmeye çalışıyor.

Periyodik tabloya nazaran sayıları 17’ye ulaşan NTE’nin tamamını üretebilen Çin, birinci ve en büyük NTE rezervini 1927’de ülkenin kuzeyindeki İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nde Baiyün Obo Alanı’nda keşfetti.

Çin’in en büyük rezervi kabul edilen özerk bölgedeki Baiyün Obo Alanı ülkenin toplam rezervlerinin yüzde 83,7’sini, global rezervlerin ise yüzde 37,8’ini oluşturuyor. Çin’in ulusal rezervinin kalan kısmının yüzde 8’i Şandong, yüzde 3’ü Sıçuan eyaletlerinde, kalanı ise öteki eyaletlerde bulunuyor.

7 ELEMENT KAPSAMA ALANINDA

Çin Ticaret Bakanlığı ve Çin Gümrükler Genel Yönetimi, ihracat denetimi getirdiği elementler samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosiyum, lutesyum, skandiyum ve itriyumu kapsıyor.

Kontrol kaidesine nazaran, bu elementleri ihraç etmek isteyen işletmelerin Çin Ticaret Bakanlığına ihracat müracaatında bulunması ve kesin müşterinin kullanım emelini açıklayan evrakları sunması gerekiyor. Bu kısıtlamalar, az toprak madenlerinden en son eserlere kadar tüm tedarik zincirini kapsıyor.

Bu atılımın, ABD’nin savunma endüstrisi ve yenilenebilir güç üzere kritik dallarını etkilemesi bekleniyor. ABD, az topraklar ithalatının yaklaşık yüzde 70’ini Çin’den temin ederken, ihracat kısıtlamalarının F-35 savaş uçakları ile Tesla motorları üzere eserlerde hammadde tedarikini gaye aldığı bedellendiriliyor.

YÜKSEK TEKNOLOJİDE KULLANILIYOR

Periyodik tabloya nazaran NTE ibaresi, Lantan (La), Seryum (Ce), Praseodimyum (Pr), Neodimyum (Nd), Prometyum (Pm), Samaryum (Sm), Evropyum (Eu), Gadolinyum (Gd), Terbiyum (Tb), Disprosiyum (Dy), Holmiyum (Ho), Erbyum (Er), Tulyum (Tm), İterbiyum (Yb), Lutesyum (Lu), Skandiyum (Sc), İtriyum (Y) elementlerini kapsıyor.

Topraktan çıkarıldıktan sonra rafine edilen NTE’ler, yenilenebilir güç teknolojilerinden akıllı füzelere, uydu haberleşmesinden yakıt hücrelerine, elektrikli arabalardan güç depolama sistemlerine kadar birçok stratejik alanda kullanılıyor.

Lantan, Seryum, Praseodim, Neodimyum, Prometiyum, Samaryum, Evropiyum ve Gadolinyum üzere NTE’ler, çağdaş teknolojide kritik roller oynuyor.

Terbiyum, Disprozyum, Holmiyum, Erbyum, Tulyum, İterbiyum, Lutesyum, Skandiyum ve İtriyum da çeşitli yüksek teknoloji ve endüstriyel uygulamalarda kendilerine yer buluyor.