Çatal, kaşık ve bıçakların üzerindeki numaraların sırrı ne? ‘Zamanla böbrek ve karaciğere ziyan veriyor, kansere taban hazırlıyor’

Şimdi mutfaktaki çekmecenizden bir çatal ya da kaşık çıkarın ve gerisinde yazan numaralara bir bakın. Büyük ihtimalle birinci sefer bu numaraları göreceksiniz ve ne manaya geldiğine dair en ufak bir bilginiz yok.

Sosyal medyada son günlerde karşımıza çıkan görüntülerde bu numaralara dikkat çeken kimi uzmanlar var ve bu sayıların sıhhatimize tesirlerine dair ikazlarda bulunuyor.

Peki, bu numaralar tam olarak neyi tabir ediyor?
Mutfak eşyalarında kullanılan nikel ve krom insan bedeni için ziyanlı bir metal mi?
Sağlığımızı nasıl etkiliyor?
Hangi numaraları tercih etmeliyiz?
Fazla nikel maruziyeti kendini nasıl gösterir?
Çeliklere nazaran tahta mutfak gereçleri daha mı sağlıklı bir alternatif?

İç Hastalıkları Uzman Dr. Aytaç Karadağ ile konuştuk.

BU SAYILAR ÇELİĞİN İÇ YAPISINA DAİR BİR ŞİFRE GİBİ

Çatak kaşık üzere mutfak aletlerinde yazan bu numaralar tam olarak neyi söz ediyor?

Karadağ, birçok kişinin fark etmediği, fark etse dahi çok dikkatini çekmediği paslanmaz çelik eserlerin üzerinde buluna 18/10, 18/8 üzere tabirlerin aslında çeliğin iç yapısına dair bir şifre üzere olduğunu söyledi ve bu sayıların manalarına dair şu açıklamalarda bulundu:

“Burada birinci sayı, yani 18, çeliğin içeriğindeki krom oranını; ikinci sayı ise nikel oranını gösteriyor. Yani 18/10 yazıyorsa bu, eserde yüzde 18 krom, yüzde 10 nikel olduğu manasına gelir. Krom, çeliğin paslanmasını önler, nikel ise ona hem parlaklık hem de ekstra bir direnç katar. Hem sıhhat hem de uzun ömürlü ve hijyenik kullanım için bu oranlar değerlidir. Şayet elinizde hiç bu türlü bir ibare yoksa ya da hangi alaşımdan olduğunu bilmiyorsanız, o eserden biraz kuşku etmekte yarar var.”

VÜCUDUMUZA GEÇEN ÖLÇÜ ÖNEMLİ

Nikel ve krom insan bedeni için ziyanlı bir metal mi? Hangi numaralı yazanları tercih etmeliyiz? Tüketicilerin hangi numaralara dikkat etmesi gerekiyor?

Bunun çok haklı bir telaş olduğunun altını çizen Karadağ, nikel ve kromun bedenimiz için hayati değil; fazla olduğu vakit da toksik olabileceğini tabir etti ancak burada değerli olanın, kaşık çataldan yemeğe ve oradan da bedenimize geçen ölçü olduğunu hatırlattı.

KALİTESİZ ESERLERDE MANGAN, BAKIR YAHUT DEMİR ÜZERE METALLER KULLANILIYOR

“Kaliteli paslanmaz çelikte, bilhassa 18/10 ya da 18/8 oranlı olanlarda, bu çözünme son derece düşük. Lakin nikel alerjisi olan bireylerde hassasiyet ve ileri seviye temaslarda ciltte tepkiler gözlenebiliyor.” diyen Karadağ, bunun dışında kalitesiz eserlerde, fiyatı düşürmek için mangan, bakır yahut demir üzere metalleri de krom ve nikel yerine eklenebileceğini, bunun da hem çeliğin tabiatını değiştirdiğini hem de sıhhatimizi riske attığını kelamlarına ekledi.

VÜCUTTA BİRİKEREK BÖBREK VE KARACİĞERE ZİYAN VERİYOR

Özellikle kurşun yahut kadmiyum üzere toksik metallerin kullanıldığı hadiselerin geçmişte yaşandığını, bunların bedende birikerek böbrek, karaciğer ve hatta hudut sistemine ziyan verebilirler.

AĞIR METALLER BEDENDE YAVAŞ YAVAŞ BİRİKİYOR

Gıda ile temas eden mutfak eşyalarındaki kimyasalların insan sıhhati üzerindeki uzun vadeli tesirleri nelerdir?

“Uzun vadede, bilhassa ucuz ve standart dışı üretilmiş mutfak gereçlerinden çözünen ziyanlı metaller bedenimizde birikme eğilimi gösteriyor.” diyen Karadağ, yani bugün bir şey hissetmeyebilirsiniz, lakin yıllar içinde yavaş yavaş böbreklerde, karaciğerde, kemiklerde yahut bağışıklık sisteminde önemli sorunlara yol açabileceklerini, bilhassa ağır metallerin kimilerinin kansere, demans üzere hafıza kayıplarına, hatta gelişim çağındaki çocuklarda öğrenme bozukluklarına, son yıllarda sıkça karşımıza çıkan dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna (DEHB) kadar gidebileceği konusunda herkesi uyardı.

Üstelik tahta, plastik ya da seramik üzere öbür materyallerde de uygun olmayan boyalar yahut kimyasallar kullanılmışsa misal risklerin kelam konusunu olduğunu hatırlatan Karadağ, bu nedenle, kısa vadede görünür bir ziyan olmasa da, uzun vadede sıhhatimize yatırım yaptığımızı unutmamamız gerektiğinin altını çizdi.

Fazla nikel maruziyeti kendini nasıl gösterir?

Bu sorumuza Dr. Aytaç Karadağ şöyle karşılık verdi:

“En tipik ve çabucak ortaya çıkan bulgu ciltte alerji, bilhassa kontakt dermatit dediğimiz tablo. Mesela kaşığı kullandıktan sonra ellerinizde kızarıklık, kabarıklık, kaşıntı üzere rahatsızlıklar görebilirsiniz. Daha hassas bireylerde ağızda ya da lisanda de emsal tepkiler oluşabilir. Uzun periyotta, bedende biriken nikel bulantı, baş ağrısı, halsizlik üzere genel şikayetler de yapabilir lakin ekseriyetle birinci belirti ciltteki hassasiyetle başlar.”

KANSERE TABAN HAZIRLAYABİLİR

Fazla nikele maruz kalmak hangi sıhhat sıkıntılarına yol açıyor?

Fazla nikelin öncelikli olarak ciltte kaşıntı, döküntü, ağızda yara üzere alerjik tepkilere sebep olacağını lakin uzun vadeli ve yüksek ölçüde alındığında böbrek ve karaciğer işlevlerini bozabileceğini, bağışıklık sistemini zayıflatabileceğini, kimi durumlarda kansere taban hazırlayabildiğine değinen Karadağ, öbür muhtemel rahatsızlıkları şöyle sıraladı:

“Astım hastalığı yahut teneffüs sorunu olanlarda şikayetleri tetikleyebilir. Bilhassa çocuklar ve hassas bireyler daha dikkatli olmalı. Bazen de uzun müddetli maruziyet bağışıklık sistemimizin alert hale gelmesine ve kendi bedenimize saldırmasına ve de bu bağlamda otoimmün hastalıklara neden olabiliyor.”

DİLİN ÜZERİNDEKİ DOKUDA İNCELME NEDENİYLE YARIKLAR OLUŞABİLİR

Nikel maruziyetinden lisanda yarıklar nasıl oluşuyor?

Dildeki yarıklar ya da çatlaklar (fissürlü dil) birden fazla vakit doğuştan olur lakin bazen de alerjik ya da kimyasal irritasyon sonrası ortaya çıkabilir. Nikel üzere metallerin ağız mukozasında hassasiyet yahut alerjik tepki başlatabileceğini, bunun da lisanın üzerindeki dokuda incelme, yarık ya da ağrıya yol açabileceğini söyledi ve ekledi:

“Dilde yanma, batma, hassasiyet ve aft üzere yaraların oluşmasına da sebep olabiliyor. Bilhassa metal protez kullanan, sık sık nikel içeren kaşık çatal kullanan hassas bireylerde bu tıp tabloya rastladığımız oluyor. Bu türlü bir durum varsa, nikel içermeyen gereçlere yönelmek ve kesinlikle bir diş tabibi yahut dermatoloğa danışmak gerekir.”

TAHTA KAŞIKLAR DAHA MI SAĞLIKLI?

Eski tahta kaşıklarla yemek yenirdi. Çeliklere nazaran tahta kaşıklar daha sağlıklı bir alternatif mi?

Karadağ, “Aslında büyüklerimizin kullandığı tahta kaşıklar kimyasal salınım yapmadığı için bir bakıma sağlıklı üzere görünüyor ancak tahta, gözenekli bir husus olduğu ve vakitle çatladığı için, bakteri ve mantar tutma ihtimali artıyor.” sözleri ile tahta kaşıkların hijyen açısından biraz daha fazla dikkat gerektirdiğini söyledi.

KARARMIŞ VE ÇATLAMIŞ TAHTA KAŞIKLARA DİKKAT

Özellikle uzun mühlet kullanılmış, kararmış ya da çatlamış tahta kaşıkların ziyanlı mikroorganizmaları bünyesinde barındırabileceğini, çelik materyalden yapılmış çatal kaşığın şayet kaliteli ve standartlara uygun yapılmışsa hem mikroorganizmanın tutunmasına müsaade vermediğini hem de kolay temizlenebildiğini belirten Karadağ, sonuç olarak, her iki eserin de hakikat kaidelerde kullanıldığında inançlı olabildiğini lakin her materyalin kendine has avantaj ve dezavantajlarının olduğunun unutulmaması gerektiğini tabir etti.