Biri 23 başkası 24 yaşında felç geçirdi! Gençlerde hadise sayıları neden bu kadar arttı? Doğum denetim hapları ve güç içecekleri riski artırıyor mu?
Son yıllarda bilhassa genç yaşlarda yaşanan felç olaylarındaki artış uzmanları endişelendiriyor. Evvelce yalnızca yaşlıları tehdit eden bu hastalığın artık gençlerde de görülmeye başlamasının altında birçok neden yatıyor.
Peki, hangi durumlar gençlerde felci tetikliyor?
Genç yaşta felç geçirme riski nasıl azaltılabilir?
Enerji içecekleri ya da doğum denetim hapları felce neden olabilir mi?
Felç geçiren birine nasıl müdahale edilmeli?
Endeavor Health Neurosciences Institute’ta nöroendovasküler hizmetlerden sorumlu lider olan Dr. Mohammad Anadani, son yıllarda felç olaylarında yaşanan artışa dikkat çekerek “Hiç bu kadar genç hastamız olmamıştı. “20’li yaşlarındaki hastalar bize geldiğinde felci düşünmeyiz zira çok gençler.” dedi ve kısa müddet evvel felç geçiren iki genç hastası hakkında bilgi verdi.
Nöroendovasküler hizmetler, beyin ve omurilikteki damar hastalıklarının teşhis ve tedavisine odaklanan bir tıbbi uzmanlık alanıdır. Bu hizmetler, beyin anevrizmaları, inme ve öbür vasküler bozuklukların tedavi edilmesini içerir.
Dr. Mohammad Anadani’nin felç geçiren hastalarından biri 24 yaşındaki Ann Fulk başkası ise 23 yaşındaki Aubrey Hasley.
Dr. Anadani, bu iki gencin bu yaşta felç geçirmelerinin herkes için büyük bir sürpriz olduğunu zira her ikisinin de genel sıhhat durumlarının düzgün olduğunu söyledi.
Her iki felcin de embolik olduğuna inanan Dr. Anadani, pıhtıların doğrudan beynin kan damarlarında oluşmamış, bedenin öbür bir bölgesinde meydana gelerek kan sirkülasyonu yoluyla beyne ulaşmış olduğunu düşünüyor.
Bu durum, pıhtının çoklukla kalp, büyük arterler yahut diğer bir bölgede oluşup, kan akışıyla beyin damarlarını tıkaması manasına geliyor. Böylelikle, beyne kâfi oksijen ulaşamadığı için felç meydana gelmiş.
Emboli, kan dolanımında hareket eden bir kan pıhtısı, hava kabarcığı, yağ damlacığı yahut diğer bir yabancı unsur nedeniyle bir damarın tıkanmasıdır. Bu tıkanıklık, akciğer, beyin, kalp üzere hayati organlara kan akışını keserek önemli sıhhat sıkıntılarına yol açabilir.
HER İKİ HASTA DA DOĞUM DENETİM HAPI KULLANIYORDU
Dr. Anadani, her iki hastanın da inme riskini artırdığı bilinen doğum denetim hapları (oral kontraseptif) kullandığını, 23 yaşındaki Hasley’in ayrıyeten foramen ovale patenti (albin sağ ve sol kulakçıkları ortasındaki foramen ovale ismi verilen açıklığın doğumdan sonra tam olarak kapanmaması) yahut kalbinde bir delik olduğunu, bunun da bir pıhtının akciğerleri geçip beyne gitmesine müsaade vererek inme geçirmesine neden olmuş olabileceğini belirtti.
Doğum denetim hapı kullanımının felç riskini nasıl etkilediğini, bu riski azaltmak için bu ilaçları kullanılırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini Bayan Doğum Uzmanı Kağan Kocatepe ile konuştuk.
60 YILDIR KULLANILIYOR AMA…
Kağan Kocatepe, doğum denetim haplarının gebelikten korunmak, adet düzensizliğini ve çok kanamayı azaltmak için âlâ bir seçenek olduğunu lakin her ne kadar 60 yıldır kullanılıyor olsa da bu hapların bir yan tesiri olarak kanın pıhtılaşmasını artırdığının bir gerçek olduğunu söz etti.
Bu yüzden bu ilaçların, bilhassa 35 yaş üzeri, sigara kullanan, kilolu ve diyabeti olan bayanlara tavsiye edilmediğini belirten Kocatepe, tıpkı vakitte genç kümede da aşikâr risk faktörlerinin varlığında damar tıkanıklığına neden olabileceğini, bu yüzden kullanırken âlâ bir tıbbı özgeçmiş araştırılmasının ve jinekolojik pahalanma yapılmasında yarar olduğunu lisana getirdi.
KADIN DOĞUMCULAR DA ARTIK BU HAPLARA SOĞUK BAKMAYA BAŞLADI
Son yıllarda giderek artan sayıda bayan doğum tabibinin doğum denetim haplarına biraz soğuk bakmaya başladığının altını çizen Kocatepe, bunun en kıymetli nedeninin son yıllarda yaşanan genç vefat olayları, vefat yaşanmasa da damar tıkanıklığına bağlı çeşitli sıkıntılar nedeniyle doktorlar eskisi kadar rahat bir biçimde doğum denetim haplarını önermediğini vurguladı.
Yine de doğum denetim haplarının dikkatli bir kıymetlendirme ile adet düzensizliği ve çok kanamada tesirli bir metodu olduğunu belirten Kocatepe, cinsel yolla bulaşan hastalıkları da önlemediği için gebelikten korunmada birinci seçenek olmaması gerektiğini belirtti.
Genç yetişkinler ortasında inmelerdeki genel artışa bakılınca, bunun nedenlerinin tam olarak anlaşılamadığını tabir eden Dr. Anadani, bu durumun muhtemelen hipertansiyon, diyabet, yüksek kolesterol ve obezite üzere risk faktörlerindeki artışla bağlantılı olduğunu belirtti ve ekledi: “Artan gerilim, uzun çalışma saatleri ve fizikî hareketsizlik üzere hayat biçimi faktörleri de felç riskine katkıda bulunan faktörler olarak öne sürülmüştür.”
Bunlara ek olarak diğer faktörler de inmeye neden olabilir. 24 yaşındaki Fulk, felç geçirdiği sırada çok çalıştığını ve çok fazla kafein tükettiğini belirtti.
İçtiği içecek kutu başına 200 mg kafein içeriyordu. Uzmanlar sağlıklı yetişkinler için günde 400 mg’dan fazla kafein alınmamasını öneriyor.
Dr. Anadani, “Enerji içeceklerini direkt felçle ilişkilendiren net bir ispat bulunmamakla birlikte, çeşitli çalışmalarda bunların kullanımıyla bağlantılı olarak hipertansiyon ve atriyal fibrilasyon üzere kardiyak aritmi riskinin arttığı bildirilmiştir” dedi.
ENERJİ İÇECEKLERİNE DİKKAT
Bu şartların inme için bilinen risk faktörleri olduğunu söyleyen Dr. Anadani, bu nedenle güç içeceklerinin bilhassa savunmasız bireylerde yüksek felç riskine katkıda bulunabileceğinin akla yatkın olduğunu söyledi.
TikTok yıldızı Kardiyolog ve Dr. Evan Levine daha evvel The Post’a yaptığı açıklamada güç içeceklerini kalp sıhhati açısından en berbat dört içecekten biri olarak gördüğünü söylemişti.
Levine ayrıyeten dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile narkolepsi tedavisinde kullanılan birtakım ilaçların popülaritesine ve elde edilmesinin kolaylaşmasına da dikkat çekti.
RİSKİ %57 ARTIRIYOR
Levine, “20 ila 40 yaş ortasındaki genç sağlıklı beşerler bu ilaçları kullanmayan genç sağlıklı insanlara nazaran %57 daha yüksek kalp sorunu riskine sahiptir.” dedi. Dr. Anadani, bu teorinin sağlam bir mümkünlük olduğunu düşündüğünü söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Enerji içecekleri ve bahsi geçen ilaçların kullanımı, genç yetişkinler ortasında felçlerin artışında rol oynayabilirken, obezite, fizikî hareketsizlik ve kronik gerilim üzere daha düzgün bilinen risk faktörlerinden daha az katkıda bulunuyor olabilirler.”
Felç, Birleşik Krallık’ta en çok vefata yol açan dördüncü hastalıktır ve engelli olmanın önde gelen nedenlerindendir. Felç, her beş dakikada bir olmak üzere yılda 100.000’den fazla İngiliz’i etkiliyor ve 38.000 kişinin hayatına mal oluyor. Resmi datalara nazaran, potansiyel olarak ölümcül olan bu durumdan mustarip olan 50 ila 59 yaş ortasındaki bireylerin sayısı son 20 yılda yüzde 55 artmıştır.
Kaynak: Daily Mail
HER YIL ÜLKEMİZDE 45 BİN KİŞİ İVME KAYNAKLI HAYATINI KAYBEDİYOR
Felç olaylarının gençlerde de sıklıkla görülmeye başlamasının nedenleri hakkında konuştuğumuz Nöroloji uzmanı Dr. Öğr. Ü. Halide Rengin Bilgen Akdeniz, ileri yaş inmelerde giderek artan oranda bir sıklık görüldüğünü lakin 50 yaş altı genç inme olaylarına bakıldığında bilgilerin stabil seyrettiğinin gözlemlendiğini söyledi.
Türkiye’de inme geçiren hastaların sayısı birkaç milyon olup, giderek bu sayı artıyor. Yıllık 45 bin kişi inme kaynaklı ömrünü kaybediyor.
Dr. Öğr. Ü. Halide Rengin Bilgen Akdeniz de meslektaşları üzere her yaşta inme geçirme riskini arttıran sebepler içinde; hipertansiyon, diyabet, kolesterol yüksekliği, obezite, sigara kullanımı, kalp hastalıkları, ailede inme geçirme/kalp damar hastalıkları hikayesinin olması, hareketsiz ömür, sistemsiz uyku, stres üzere özellikleri en kıymetli risk faktörleri olarak sıraladı. Bu risk faktörlerinin olmadığı ve daha genç yaşlarda görülen inmelerdeki etkenleri ise şu halde listeledi:
“Genetik özellikler; kullanılan ilaçlar (örneğin oral kontraseptifler), gebelik ve postpartum devir üzere, kanda pıhtılaşmaya eğilimin arttığı durumlar, travmaya bağlı ya da bağ doku hastalıklarında görülen damar duvarı yırtılmaları, bazen yalnızca hudut sistemini etkileyen otoimmün hastalıklar, çocukluk-genç erişkin devirde görebildiğimiz kimi kalp hastalıkları ve buna bağlı gelişen durumlar genç yaşta inmenin nedeni olarak görebilir. Genç yaş inmelerde genetik faktörleri, inme sebebi olarak biraz daha ön planda görüyoruz.”
MÜDAHALE NE KADAR SÜRATLİ OLURSA O KADAR UYGUN SONUÇ ALINIR
Bir kişi felç geçirdiğini nasıl anlar? Bu türlü bir durumda ne yapılmalı?
Akdeniz, inmede hangi yaş olursa olsun, konuşmada bozukluk, yüzde kayma, kol ve bacakta güç kaybı üzere yeni gelişen bir nörolojik semptom olduğunda hiç vakit kaybetmeden 112’ye haber verilmesi ve böylelikle hastaya müdahalenin yapılabileceği bir merkeze bir an evvel ulaştırılmasının hayati değer taşıdığını, beyin hücrelerinin kan akımı azlığına, oksijensizliğe dayanıklılığının çok az olduğunu, bu nedenle genç/ileri yaş demeden bu çeşit semptomların varlığında, süratli tedavinin tek kıymetli şey olduğunu kelamlarına ekledi.
Grafik: Harun Elibol
Sosyal medyada, felç geçirdiğini düşündüğümüz birinin parmaklarına ya da kulak göğsüne iğne batırmanın işe yaradığına dair dolanan birinci yardım bilgisi ne kadar hakikat?
Dr. Halide Rengin Bilgen Akdeniz, felç geçiren hastada parmaklarına yahut kulak göğüslerine iğne batırmanın ya da başından su hiç yararı olmadığını, bunu büsbütün kent efsanesi olduğunu söyledi ve bu uygulamaların hastaya vakit kaybettirmekten öbür bir işe yaramadığını değerle vurguladı.
Peki genç/ileri yaş fark etmeksizin felç riskini azaltmanın bir yolu var mı?
Eğer ailede inme, kalp krizi, bacak damar tıkanıklık sorunları üzere sıhhat problemleri olan varsa, beyin kanaması hikayeleri olanlar varsa, hiç inme geçirmemiş bu şahısların denetimlerinin kesinlikle bir nöroloji uzmanı tarafından yapılması gerektiğini söyleyen Akdeniz, bunun dışında riski azaltmak için dikkat edilmesi gerekenler hakkında şunları söyledi:
-Öncelikle felci önleyecek risk faktörlerini ortadan kaldırabilmek, mümkün olduğunca hayatı bu istikamette nizama sokabilmek gerekir.
-Bunun için sağlıklı beslenme, hareketli hayat, sigara ve gerilimden mümkün olduğunca uzak kalma, uyku sisteminin sağlanması, hipertansiyon, diyabet üzere mevcut hastalıkları nizamlı ilaç ve doktor takibi ile kontrol altında tutabilmek gerekir.
