Aldığı besin destekleri az daha canına mal oluyordu! Yararlı bilinen bitki neden bu türlü bir tesire yol açtı?

ABD’nin New Jersey eyaletinde yaşayan Robert Grafton, sıhhatine çok ehemmiyet veriyor, bu nedenle beslenmesine çok dikkat ediyordu. Eski bir radyoloji teknisyeni olan Grafton, sağlıklı beslenmenin yanı sıra aldığı besin desteklerini de eksik etmiyordu.

Beş çocuk babası 54 yaşındaki Grafton, mart ayı başlarında rutinine yeni bir bitkisel destek ekledi. Toplumsal medyada, zerdeçal içeren bu yeni sıvı desteğin karaciğer sıhhatini güzelleştirdiği istikametinde paylaşımlar görmüştü Grafton.

Ancak bir hafta sonra Grafton idrarının renginin yoğunlaşmaya başladığını fark etti. Üstelik midesi bulanıyordu, iştahı kapanmıştı ve daima kaşınıyordu.

Sağlığının aldığı destekten ötürü bozulduğuna inanan Grafton, çabucak zerdeçal kullanmayı bıraktı ve karaciğer yetmezliği yaşadığı kaygısıyla hastanenin yolunu tuttu.

Yapılan testlerde Grafton’a kısaca LİSANI olarak bilinen ilaca bağlı karaciğer hasarı teşhisi kondu. Tabipler Grafton’ın çok zerdeçal tüketimi nedeniyle karaciğerinde hasar oluştuğu sonucunda vardı.

“SONUÇLARI GÖRÜNCE YIKILDIM”

Daily Mail’in haberine nazaran, ilaca bağlı karaciğer hasarı ekseriyetle kas gelişimini hızlandırdığı ya da gerilimi azalttığı tez edilen ilaçlarla yahut desteklerle ilişkilendiriliyor. Bu tıp destekler ekseriyetle çok tüketildiğinde karaciğere ziyan veren unsurlar içeriyor.

Amerikan NBC kanalına konuşan Grafton, “Karaciğer enzimlerim çok yükselmişti. Bilirubinim nitekim çok yüksekti. Bütün bunlar karaciğer yetmezliğinin işaretleriydi. Sonuçları görünce yıkıldım, eşim de yıkıldı. Birinci etapta aklıma karaciğer kanseri, pankreas kanseri üzere şeyler geldi. Lakin sonradan ilaca bağlı karaciğer hasarım olduğu ortaya çıktı. Sebebi de kullandığım takviyelerdi” dedi.

Vücutta kanın süzülmesi, besin hususlarının işlenmesi, bedenin ziyanlı hususlardan arındırılması üzere birçok fonksiyon üstlenen karaciğer ayrıyeten bağışıklık sistemini destekliyor, kanın pıhtılaşmasını sağlıyor ve safra üretiyor. Lakin konsantrasyonu yüksek destek edici eserlerin çok tüketimi, doğal hususlar kullanılarak üretilmiş olsalar bile, karaciğerin bu hususları bedenden atamaması halinde toksik birikime yol açabiliyor.

GÜNLÜK TÜKETİM 2000 MİLİGRAMIN ÜSTÜNE ÇIKMAMALI

Grafton’ı tedavi eden hepatoloji uzmanı Dr. Dina Halegoua-De Marzio, NBC’ye yaptığı açıklamada, “Sanırım beşerler bu tıp eserlerin inançlı olduğunu varsayıyor. İnsanların bu eserleri kullanmasının bir numaralı sebebi sağlıklı olmak istemeleri. Hasebiyle aslında gerçek bir riskle karşı karşıya olduklarını idrak etmediklerini düşünüyorum” dedi. Halegoua-De Marzio, Grafton’ın belirtilerini fark ettikten sonra destekleri almayı bıraktığını, buna rağmen bedeninde birikmiş çok fazla zerdeçal olduğu için karaciğer hasarı yaşadığını kelamlarına ekledi.

Grafton, aldığı desteklerin 2.250 miligram kurkumin (zerdeçalın kökünden elde edilen bir madde) ve karabiber özü içerdiğini belirtti. Olağan şartlarda piyasada satılan zerdeçal desteklerinde 500 miligram civarında kurkumin bulunuyor. Uzmanlar günlük tüketimin 2.000 miligramın üstüne çıkmadığı takdirde inançlı olduğunu belirtiyor.

Dr. Halegoua-De Marzio, “Zerdeçalı yemeklerde kullandığınızda nitekim inançlı olabilir. Fakat şimdilerde kimi destekler 2.000 miligramın üzerinde kurkumin içeriyor. Bu çok yüksek bir doz. Karabiberle bir ortada alındığında karaciğer bu takviyeyi parçalamak için uğraşıyor ve bunu yapamıyor. Bu da hastalıkla sonuçlanıyor” tabirlerini kullandı.

Grafton ise destekleri kullanmayı bıraktıktan birkaç hafta sonra kan bedellerinin olağana döndüğünü, daha sonra yapılan tetkiklerde karaciğerinde kalıcı hasar teşhis edilmediğini söyledi. Zerdeçalın yanı sıra karaciğere yararlı olduğu bilinen şevketibostan ve hindiba kökü desteği de aldığını tabir eden Grafton, artık destek kullanmaya son verdiğini de kelamlarına ekledi.

TAKVİYELERİN POPÜLERLİĞİ ARTIYOR

Birçok araştırma, zerdeçalın, inflamasyonu düşürüp bedende biriken yağ ölçüsünü azalttığına ve karaciğeri toksinlerden arındırdığına işaret ediyor. Öte yandan birçok öteki araştırmada, zerdeçal kullanılarak üretilen doğal desteklerin, önemli karaciğer hasarına yol açabildiği de ortaya çıktı.

Örneğin 2010’da yapılan bir çalışmada ABD’de her yıl 40 binden fazla kişinin ilaç ve desteklere bağlı karaciğer hasarı yaşadığı, bunların 2.000’den fazlasının hayatını kaybettiği görüldü. Lakin tüm bu ispatlara rağmen, bitkisel desteklerin popülerliği gitgide artıyor.

2024 yılında JAMA Network’te yayımlanan bir araştırmada, zerdeçal eserlerinin ABD’de en tanınan besin desteği olduğu görüldü. Listenin devamında ise yeşil çay özü, ashwagandha, Garcinia cambogia, kırmızı mayalı pirinç ve siyah yılankökü destekleri yer aldı. Araştırmacılar 15,6 milyon Amerikalının bu desteklerden en az bir adedini çoğunlukla da doktor tavsiyesi olmadan kullandığını ortaya koydu.

Ülkemiz de dahil birçok ülkede besin destekleri ilaç kategorisinde yer almadıkları için sıhhat bakanlıkları tarafından denetlenmiyor. Münasebetiyle pazarlama metinlerinde yer alan tesir ve içeriklere sahip olup olmadıkları ya da inançlı olup olmadıkları denetim edilmiyor.

BU BİRİNCİ ÖRNEK DEĞİL

Diğer yandan ilaç kaynaklı karaciğer hasarı yaşayan tek kişi Grafton değil. Geçtiğimiz nisan ayında Jenny Ramirez, metilsülfonilmetan (MSM) olarak bilinen ve olağanda zararsız kabul edilen bir husus nedeniyle karaciğer yetmezliği yaşadı.

Reçetesiz satılan vitaminlerde yer alan; saç, cilt ve tırnak sıhhatine yararlı olduğu sav edilen MSM ekseriyetle zararsız kabul edilen hatta karaciğeri hasara karşı koruduğu düşünülen bir husus. Ne var ki birtakım bilim insanları karaciğerinde hasar olan bireylerde MSM alımının durumu daha da kötüleştirebileceğini belirtiyor. Lakin bu bahiste araştırmalar ve bilgiler epeyce hudutlu.

Ramirez’in öyküsüne dönersek, genç bayanda derisinde ve gözlerinin aklarında sararmalarla kendini gösteren sarılık durumu ortaya çıktı. Ek olarak taş birikimi nedeniyle, karaciğerine ve safra keserine safra akışı duran Ramirez, ameliyatla safra kesesini aldırmak zorunda kaldı.

Bir başka örnek de 2023 yılında yaşandı. 45 yaşında bir bayan, bağışıklığını güçlendirmek emeliyle üç gün boyunca tükettiği bitki çayının yarattığı karaciğer hasarı sonucu karın ağrısı ve bulantı yaşadı.

Kadının birinci muayenesinde sarılık izine rastlanmazken karnında sertlik olduğu ve Hepatit A üzere bir karaciğer enfeksiyonunun işaretleri tespit edildi. Lakin yapılan testlerin ve detaylı muayenelerin akabinde bayanın ağrılarının reishi mantarı, aloe vera ve Sibirya ginsengi içeren çaydan kaynaklandığı anlaşıldı.