ABD’nin sığınak delici bombalarıyla bile vurulması imkânsız: İran’ın ‘nükleer kale’si Kazma Dağı

Dünya günlerdir Orta Doğu’da yaşanan gelişmelerle yatıp kalıyor. İsrail’in İran’ın askeri ve nükleer gayelerine düzenlediği akınlarla başlayan savaş, hafta sonu ABD’nin B-2 uçaklarıyla İsfahan, Natanz ve Fordo’da bulunan nükleer tesisleri bombalamasıyla farklı bir yöne döndü.

ABD Başkanı Donald Trump, saldırıların akabinde B-2’lerle atılan yaklaşık 14 ton tartısındaki GBU-57A/B MOP bombalarının İran’ın nükleer kapasitesini büsbütün yok ettiğini öne sürdü.

Ancak ABD Savunma Bakanlığı Pentagon’un istihbarat kolu tarafından yapılan ve dün akşam saatlerinde basına sızan bir raporda, hücumlara ait birinci bulguların İran’ın nükleer tesislerinin ana bileşenlerini yok etmediği, yalnızca faaliyetleri birkaç ay ertelediği kaydedildi.

Raporda, İran’ın zenginleştirilmiş uranyum stokunun yok edilmediği ve santrifüjlerin büyük ölçüde “sağlam” olduğu da vurgulandı.

Nitekim hafta sonu yayımlanan haberlerde de ABD atakları öncesi İran’ın yer altındaki nükleer tesisi Fordo’da yaşanan kamyon hareketliliğine dikkat çekilmiş, İran’ın depolarında bulunan 400 kilogram zenginleştirilmiş uranyumun nereye taşındığı da tartışma konusu olmuştu.

Natanz tesisinin 2023’ten bir fotoğrafı

Bütün bu gelişmeler gözlerin bir defa daha İran’ın nükleer tesislerine dönmesine neden oldu. İngiliz The Telegraph gazetesi bugün, İran’ın ismini çok fazla duymadığımız “nükleer kale”si Kazma Dağı’nı manşetine taşıdı.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Genel Yöneticisi Rafael Grossi’nin İranlı yetkililere sorduğu “Kazma Dağı’nın altında ne oluyor?” sorusuna, “Sizi hiç ilgilendirmez” cevabını aldığını öne süren gazete Grossi’nin sorusunun ABD’nin ataklarının akabinde hiç olmadığı kadar değerli bir hale geldiği yorumunu yaptı.

Haberde 30 yıl boyunca İsrail’in askeri teşkilatında çeşitli misyonlar yapan ve İran’ın nükleer programı konusunda uzman olan Sima Shine’ın görüşlerine de yer verildi.

Shine, ABD’nin saldırısından evvel 16 kamyonun Fordo’nun girişinde toplandığını ve zenginleştirilmiş uranyumu diğer bir noktaya taşıdığını belirterek, “Tahran’ın bilinmeyen tesislerinde bir nükleer bomba için gerekli silah düzeyinde uranyumu üretebilme kapasitesine sahip yüzlerce hatta tahminen de binlerce gelişmiş santrifüj bulunuyor” sözlerini kullandı.

NATANZ’A BİRKAÇ DAKİKA ARALIKTA BULUNUYOR

Gazeteye nazaran, Kazma Dağı bu uranyumun saklanması için en uygun yer olabilir.

Kazma Dağı İsfahan eyaletinin merkezinde, Fordo’nun 145 kilometre güneyinde, Natanz’ın ise birkaç dakika uzağında bulunuyor ve memleketler arası kamuoyunda Farsça ismiyle Kuh-e Kolang Gaz La olarak da anılıyor.

Halen inşaat halinde olan bu tesisin geçtiğimiz dört yılda güçlendirildiği ve sessizce genişletildiği de haberde vurgulanıyor.

UAEA Genel Yöneticisi Grossi

UAEA Genel Yöneticisi Grossi, geçtiğimiz nisan ayında Kazma Dağı’yla ilgili açıklamasında, “Buranın programla bağlı çok sayıda kıymetli faaliyetin gerçekleştiği bir yer olduğu açık olduğundan onlara (İranlı yetkililer) ‘Burası ne için?’ diye soruyoruz. Bize ‘Sizi hiç ilgilendirmez’ diye karşılık veriyorlar” sözlerini kullanmıştı.

Grossi, Kazma Dağı’nın tünellerinde UAEA’ya bildirilmeyen gereçlerin depolanıyor olmasının “ihtimal dışında tutulamayacağını” kelamlarına eklemişti.

Yaşanan son gelişmelerin akabinde Grossi pazartesi günü UAEA müfettişlerinin İran’ın nükleer tesislerini ziyaretine müsaade verilmesi ve zenginleştirilmiş uranyum stoklarının takibinin yapılması için davette bulundu. Salı günü de Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron İran’ın uranyumu gizlice zenginleştirmeye çalışıyor olma riskinin iki katına çıktığını söyledi.

Macron gazetecilere yaptığı açıklamada, “Son yaşananlarla risk iki katına çıktı ve biz İran’ın bu yolda ilerlemesini önlemek zorundayız” dedi.

Natanz’da bulunan uranyum zenginleştirme santrifüjleri (Fotoğraf 2023’ten)

İRAN’IN B PLANI KAZMA DAĞI MI?

Bazı uzmanlar da İran’ın Kazma Dağı tesisinde zenginleştirilmiş uranyum üretimini artırdığı görüşünde.

Financial Times’a konuşan Demokrasilerin Savunulması Vakfı analisti Ben Taleblu, “Burada sorulması gereken soru İran’ın bölünebilir malzemeyi Kazma Dağı’na yahut diğer bir bilinmeyen tesise saklayıp saklamadığı ya da bunu yapıp yapmayacağı” dedi.

ABD’nin ataklarının akabinde, Kazma Dağı’ndaki çok güvenlikli tesisin İran’ın B planı olabileceği düşünülüyor. Uydu fotoğrafları tesisin son yıllarda genişlediğini ve güvenliğinin artırıldığını gösteriyor.

FORDO’DAN DAHA ÜSTÜN BİLE OLABİLİR

Fordo İran’ın nükleer zenginleştirme programının en pahalı ögesi olarak tanım edilse de Kazma Dağı’nın genişliği ve derinliği, buranın Fordo’ya rakip olabilecek hatta Fordo’yu geçebilecek bir zenginleştirme kapasitesi olabileceği yorumlarına neden oluyor.

Fordo’da iki tünel girişi bulunurken, Kazma Dağı’nda ikisi doğuda ikisi batıda olmak üzere en az dört giriş yer alıyor. Fordo’nun yerin 60-90 metre altında olduğu bilinirken, Kazma Dağı’ndaki tesisin derinliğinin 100 metreden fazla olduğu kestirim ediliyor.

Uzmanlar projenin büyüklüğüne bakarak İran’ın burada yalnızca santrifüj üretmekle kalmadığını, birebir vakitte uranyum zenginleştirdiğini öne sürüyor. Kelam konusu santrifüjlerde çevrilen uranyum gazının yoğunluğu artırılıyor.

UAEA raporuna nazaran 17 Mayıs prestijiyle İran’ın elinde 408,6 kilogram yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş uranyum bulunuyor. Şubat raporunda bu ölçü 133,8 kilogram olarak belirtilmişti. (Nükleer silah yapabilmek için yüzde 90 oranında zenginleştirilmiş uranyum gerekiyor.)

The Telegraph’a nazaran Natanz tesisi ile Kazma Dağı’nın ortası yalnızca birkaç dakika (Uydu görseli: Planet Labs)

KAZMA DAĞI FORDO’DAN ÇOK DAHA YÜKSEK

Kazma Dağı’nın deniz düzeyinden yüksekliği 1.608 metre. Fordo’daki tesisin üzerindeki dağ ise 960 metre.

Aradaki bu yükseklik farklı, Kazma Dağı’nı çok daha korunaklı bir hale getirip, altına çok daha geniş bir tesis inşa edilmesine müsaade veriyor.

Analistler dağların yükseltisiyle tünel girişlerinin yüksekliklerini kıyaslayarak tesisin derinliğini hesaplıyor.

Kazma Dağı’nın Fordo’ya kıyasla çok daha derinde olması hafta sonu kullanılan sığınak delici GBU-57A/B MOP bombalarına karşı dirençli olması manasına geliyor.

Bu bombaların infilak etmeden evvel yerin 60 metre kadar derinine indiği biliniyor. Kazma Dağı’nın 100 metrenin altında olması GBU-57A/B MOP’ların buradaki tesirinin hudutlu olacağı manasına geliyor.

HİZBULLAHA YÖNELİK TAARRUZLAR İRAN İÇİN DE BİR İHTAR MI OLDU?

Demokrasilerin Savunulması Vakfı araştırmacılarından Reuel Marc Gerecht, The Telegraph’a yaptığı açıklamada, “Kazma Dağı yer altı kompleksinin gayesi, İran rejimine ABD Hava Kuvvetleri’nin en büyük bombalarıyla bile yok etmekte zorlanacağı bir nükleer silah tesisi sağlamak” tabirlerini kullandı.

Gerecht, “Tünellerin ve güvenlik tedbirlerinin ek edilmesi, komplekse yönelik komando operasyonlarını daha da zorlaştıracaktır. İsrail’in Hizbullah maksatlarına sık sık komando operasyonları düzenlediğini gören Tahran, kendi nükleer tesislerine de benzeri baskınlar düzenlenebileceğini öngörmüş olmalı” diye konuştu.

UAEA müfettişlerinin 2014’teki ziyaretinden bir kare

İstihbarat raporları İran’ın nükleer programını ülke geneline yayma stratejisini sürdürdüğünü, muhtemel bir atak karşısında bu formda ayakta kalmayı hedeflediğini gösteriyor. Argümanlara nazaran, İran son yıllarda 6.000 civarında gelişmiş santrifüjü çeşitli tesislere dağıttı. Bu tesislerin bir kısmı UAEA müfettişlerine açılmış değil.

Bilim ve Milletlerarası Güvenlik Enstitüsü raporunda da “İran’ın Kazma Dağı’nda bulunan yeni bir tünel kompleksine birkaç bir gelişmiş santrifüjü gizlice konuşlandırmış” olabileceği söz edildi.

Öte yandan İran’ın dini lideri Ayetullah Hamaney’in danışmanlarından Ali Şemkani de geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, “Tüm tesislerimizin yıkıldığını varsaysak bile oyun bitmedi zira zenginleştirilmiş materyal, bu alanda sahip olduğumuz bilgiler ve siyasetimiz sağlam kalacak” kelamlarıyla İran’ın tesisleri yıkılsa bile nükleer programını sürdüreceğini vurgulamıştı.