Avrupa Birliği (AB), Donald Trump idaresindeki ABD’nin Avrupa’nın güvenliğine aralıklı bir tavır takınmasıyla, savunmada yeni bir arayışa girdi.
En kıymetli müttefikini kaybeden Brüksel, bir yandan Washington’dan yönelen baskı başka yandan Moskova’dan süregelen tehditler nedeniyle kıtanın güvenliğini kendi başına sağlama maksadını odağına aldı.
Bu çalışmaların sonucunda AB Kurulu 19 Mart’ta, 2030’a kadar askeri harcamalarını ve üretimini artırma, ortak savunma projelerine kaynak ayırma üzere ögeleri içeren Beyaz Bülten (White Paper) ismi verilen yeni bir strateji açıkladı.
Tartıştığı hususları, atmayı planladığı adımları savunmada önde gelen NATO ülkeleriyle de paylaşmak isteyen AB, kıtanın güvenliği için “fikirdaş ülkeler” ismiyle bir fikir teatisi platformu oluşturdu.
Hem AB’ye aday ülke hem NATO müttefiki hem de son yıllarda savunma sanayi atılımlarıyla öne çıkan Türkiye de bu platformun bir modülü oldu.
AB Komitesi, Beyaz Bülten’de bir ortaya getirdiği 2023 gayelerini kolaylaştırmak için Avrupa Güvenlik Hareketi (SAFE) isimli 150 milyar avroluk bir finansman paketi teklif etti.
SAFE paketinin 17. unsurunda yer alan yalnızca üye ülkelerin değil, aday ülkelerin de programın kesimi olabileceği ögesi, Türkiye’nin de iştirakini Avrupa’nın gündeme getirdi.
AB Komitesinin savunma sözcüsü Thomas Regnier AA muhabirine bahisle ilgili yaptığı yazılı açıklamada, SAFE’in AB üye ülkeleri, Avrupa Özgür Ticaret Birliğine (EFTA) üye İsviçre, Norveç, Lihtenştayn ve İzlanda ile Ukrayna’nın ortak savunma eserleri satın almasına imkan tanıdığını, bu ülkelerin AB üye ülkeleriyle ortak tedariklere katılabileceğini fakat kredi alamayacaklarını bildirdi.
Regnier, programa AB’nin güvenlik ve savunma alanında iştirak mutabakatı yaptığı bağlantılı ülkelerin de katılabileceğini belirterek, AB’nin Norveç, Moldova, Güney Kore, Japonya, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya ile bir güvenlik ve savunma iştiraki imzaladığını anımsattı.
Sözcü, şöyle devam etti:
“Avrupa’da bulunan şirketlerin tedarik sürecine katılabilir. Güvenlik temelli şartları yerine getirirlerse, Avrupalılara ilişkin olmaları gerekmez. Türkiye üzere (AB üyesi olmayan) başka ülkeler, bir savunma eserinin yüzde 35’ine kadarını çabucak sağlayabilir. Endüstriyel iştiraki yüzde 35’in üzerine çıkarmak için bir Güvenlik ve Savunma İştiraki ve akabinde bir paydaşlık mutabakatı gereklidir.”
YUNANİSTAN RAHATSIZ
Öte yandan Brüksel kulislerinde Yunanistan’ın Türkiye’nin SAFE’e iştiraki ihtimalinden hoşnut olmadığı konuşuluyor.
Yunanistan’ın SAFE müzakereleri sırasında Türkiye’nin iştirakine dair çerçeveyi sıkılaştırmak için değişiklikler talep etmesi bekleniyor.
AB Komitesinin hazırladığı SAFE düzenlemesinin onaylanması için üye ülkeler ortasında nitelikli çoğunluk gerekiyor.
AB ile üçüncü bir ülke ortasındaki rastgele bir resmi savunma muahedesinin ise oybirliğiyle onaylanması kuralı bulunuyor.
AB Komitesi sözcüsü Regnier, Yunanistan’ın bu bahiste lobi yaptığı teziyle ilgili yorum yapmaktan kaçındı.
TÜRK ŞİRKETLERİNE “GÜVENLİK DUVARI” ÖNERİSİ
Uluslararası niyet kuruluşu Milletlerarası Stratejik Araştırmalar Enstitüsünün (IISS) Berlin merkezli askeri tahlil uzmanı Ester Sabatino, Türk firmaların Avrupa firmalarıyla ortak teşebbüsler yoluyla SAFE’e iştirakleriyle ilgili AA muhabirine değerlendirmede bulundu.
Sabatino, SAFE kapsamındaki tekliflerin şimdi sadece tekliften ibaret olduğunu, tüm metnin üye ülkelerce müzakere edileceğini anımsatarak, şöyle devam etti:
“Bence Türkiye son yıllarda şahane bir iş çıkardı. Savunma endüstrisinin gelişimine büyük yatırımlar yaptı. Bu noktada, bilhassa insansız hava aracı (İHA) üretimi konusunda özel bir uzmanlığa sahip. Bu birebir vakitte Avrupa ülkelerinin kıymetli ölçüde odaklanmak istediği bir şey. Bu noktada, Avrupa tarafında bu cins bir üretime gereksinim var. Avrupa’da çok fazla İHA üreticisi yok.”
Türkiye’nin kıymetli bir ortak olabileceğini belirten Sabatino, “Ama ne yazık ki her şey çok derecede siyasallaşıyor. Tekrar de AB seviyesinde, artık ABD tarafına güvenmenin mümkün olmadığı konusunda bir farkındalık var.” dedi.
Sabatino, “Aslında, Türkiye için gördüğüm şey, Türk şirketleri AB topraklarında bir çeşit ‘güvenlik duvarı’ oluşturursa, temelde projelere daha kolay dahil olabilirler. Bu, şirketlerin idaresinin ayrıştırılması gerektiği manasına gelir. Şirketin orjinal idaresinden ayrıştırılarak Avrupa’da kurulan bir yan kuruluş, bir Avrupa şirketi olarak sayılmalıdır. AB topraklarında bulunan ve idarede bu tıp bir ayrıma sahip Türk şirketleri varsa, yüzde 35’lik kısma iştirakleri daha kolay olur.” değerlendirmesinde bulundu.
Haziran ayınca yapılacak NATO tepesinde Avrupa savunması konusunda siyasi tartışmaların yapılacağına değinen Sabatino, “ABD’nin Avrupa güvenliğine dayanağının azalacağı netleşirse, Avrupa ülkelerinin savunma yatırımlarını ve üretimini artırması için daha güçlü bir gereklilik olacaktır. Böylelikle muhtemelen endüstriyel seviyedeki işbirliğinde Türkiye’den şirketler yahut Türkiye’nin iştiraki için daha fazla alan olacaktır.” tabirlerini kullandı.
