Özbekistan Sismoloji Enstitüsünden edinilen bilgiye nazaran, son iki haftada bölgede büyüklüğü 4’ün üzerinde 12 zelzele meydana geldi. Buna nazaran Tacikistan 7, Afganistan 3, Özbekistan ve Kırgızistan 1’er kere sallandı.
Depremlerin birincisi 13 Nisan’da mahallî saatle 09.24’te Tacikistan’ın Dağlık Badahşan Bölgesi’nde 5,8 büyüklüğünde kaydedildi, birebir gün bölgede 4,3 ve 4,4 büyüklüklerinde iki zelzele daha oldu.
14 ve 15 Nisan tarihlerinde bölgede 4,2 büyüklüğünde iki sarsıntı kaydedilirken son olarak 21 ve 22 Nisan tarihlerinde tekrar 4,2 büyüklüğünde zelzeleler meydana geldi.
Sonraki sarsıntı üsleri daha güneye, Afganistan topraklarına kayarken bu ülkede 16 Nisan’da 6,3 ve 4,2 büyüklüklerinde, 19 Nisan’da ise 5,5 büyüklüğünde sarsıntılar yaşandı.
Kırgızistan’da ise 14 Nisan’da 4 büyüklüğünde bir zelzele meydana geldi, 21 Nisan’da ise tıpkı büyüklükteki zelzele Özbekistan’da kaydedildi.
Tacikistan’da can kaybı ve hasarlara yol açan zelzele, bölge halkı ortasında tasaya neden olurken zelzele üssüne yakın bölgelerde yaşayan birtakım vatandaşlar, sarsıntının tekrarlanacağı kaygısıyla konutlarını terk edip süreksiz olarak öteki bölgelere taşındı.
Tacik makamları, bu sarsıntılarda 1 çocuğun hayatını kaybettiğini; ortalarında okul, hastane ve öteki altyapı tesislerinin de bulunduğu 100’e yakın yapının yıkıldığını, 300’den fazla mesken ve binanın hasar gördüğünü bildirdi.
Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman’ın talimatıyla zelzeleyle ilgili hükümet kurulu oluşturulurken sarsıntıdan en çok etkilenen Raşt ve Tacikabad ilçelerinde afetin tesirlerini ortadan kaldırmak için çalışmalar başlatıldı.
Hükümet kararıyla sarsıntıdan etkilenen her aileye yüklü ölçüde tazminat ödenmesi kararlaştırılırken ayrıyeten sarsıntı bölgesine insani yardımların ulaştırılması istendi.
Başbakan Kahir Rasulzade, sarsıntı bölgesini ziyaret ederek afet sonuçlarının ortadan kaldırılması ve yeni binaların inşasıyla ilgili çalışmaları yerinde inceledi. Rasulzade ayrıyeten, durumdan kaygı etmemelerini istediği depremzedelere, afetten etkilenen her aileye gereken yardımın yapılacağını bildirdi.
Bu sarsıntılar, geçmişte bölgede yaşanan yıkıcı sarsıntıları akıllara getirdi.
GEÇMİŞTEKİ BÜYÜK SARSINTILAR
Tacikistan’daki Pamir Dağları’nda 1911’de meydana gelen ve 200’e yakın kişinin hayatını kaybettiği 7,4 büyüklüğündeki sarsıntı, bölgedeki en büyük ve yıkıcı sarsıntılardan biri olarak öne çıkıyor.
Deprem sonucunda oluşan heyelanla bir ırmağın önünü büsbütün kapatan 567 metre yüksekliğinde, 5 kilometre uzunluğunda ve 3,2 kilometre genişliğinde doğal baraj oluştu.
Bölgedeki su kaynaklarının akışını ve arazi özelliklerini tümden değiştiren zelzelenin oluşturduğu baraj, vakitle Sarez köyünün de ortalarında bulunduğu yerde, daha sonra ismini verdiği büyük bir gölün oluşmasına neden oldu.
Bugün 70 kilometre uzunluğa ve 500 metre derinliğe sahip Sarez Gölü’nde 17 kilometreküp su birikirken barajı oluşturan kütlenin yine kayma mümkünlüğü bölge ülkeleri için büyük tehlike oluşturmaya devam ediyor.
Türkmenistan’ın başşehri Aşkabat’ta 1948’de meydana gelen 7,3 büyüklüğündeki sarsıntı da çok sayıda insanın hayatını kaybettiği zelzele olarak biliniyor.
O periyotta eski Sovyet idaresi, sarsıntıda ölenlerin sayısına ait net sayı vermezken kimi kaynaklar, sarsıntıda 10 binden fazla insanın hayatını kaybettiğini argüman ediyor.
Tacikistan’ın Garm bölgesindeki Hait kasabasında 1949’da meydana gelen 7,4 büyüklükteki zelzele de bölgedeki en yıkıcı sarsıntılar ortasında yer alıyor.
7 binden fazla insanın hayatını kaybettiği ve birçok köyün yerle bir olduğu sarsıntı, 25 kilometrekare alanda heyelan ve toprak kaymalarına neden oldu.
“ORTA ASYA’DA MÜMKÜN SARSINTILAR İÇİN ŞARTLAR OLUŞMUŞTU”
Özbek jeofizikçi Rustam Aminov, Orta Asya’nın Avrasya ve Hint tektonik levhalarının etkin olarak hareket ettiği bölgede yer aldığını belirtirken dünyanın sismik aktif bölgelerinden olan Orta Asya’daki sarsıntıların esasen Tien-Şan ve Pamir Dağları ile Talas-Fergana ve Kopetdağ bölgelerinde meydana geldiğini belirtti.
Aminov, son yıllarda bölgede meydana gelen sarsıntı sayısının azaldığına dikkat çekerken bunun, zelzelelerin periyodik olarak kaydedildiği Orta Asya için olağan bir durum olmadığını ve mümkün zelzeleler için şartların oluştuğu manasına geldiğini vurguladı. Aminov, “Bölgenin sismik aktif bölgelerinde mümkün zelzeleler için şartlar oluşmuştu.” dedi.
Bundan ötürü son günlerde zelzelelerin art geriye sıklıkla meydana gelmesinin bölge halkında tedirginlik uyandırdığını lisana getiren Aminov, insanların bu sarsıntıları daha büyük sarsıntılar izleyebileceğinden kaygı ettiğini kelamlarına ekledi.
