Haiti kökenli Voodoo inancının kesimi olan ‘Zombi’ (Zombie) terimi, hayatını kaybeden kölelere ilişkin vücutların denetim dışı bir biçimde varlıklarını sürdürmesinin sözüdür. Bu tanımlama vakitle bilhassa sinema sayesinde tanınan kültürün çok bilinen ögelerinden birine dönüştü. Kapıyı aralayan imal kuşkusuz George A. Romero’nun 1968 tarihli klasiği ‘Yaşayan Ölülerin Gecesi’ydi (Night of the Living Dead). Vampir mitolojisinin farklı bir versiyonu olan bu anlatıda ‘ebelenen karşı tarafa geçer’ mantığı hâkimdi. Zombi tarafından ısırıldığınız takdirde zombi oluyordunuz ve zihniniz denetimden çıkarak karşı tarafı ısırmak için harekete geçiyordu.
2000’lerde tıbbın tekrar ayağa kalkmasına ‘28 Gün Sonra’ (28 Days Later) vesile oldu. Senaryosunu Alex Garland’ın kaleme aldığı ve Danny Boyle’un yönettiği bu çalışma ‘öfke virüsü’ olarak bilinen bulaşıcı bir enfeksiyonun salgına dönüşmesini ve yarattığı tahribatı anlatıyordu. Bu üretim yalnızca zombi anlatısına getirdiği yeni şekille değil, hikayenin Birleşik Krallık coğrafyasında geçerken dünyanın öteki taraflarında ne olup bittiğine dair belirtiler sunmamasıyla da gizem tonunu yükseltiyordu. Sinema zombi tipi açısından 21’nci yüzyılda işaret fişeğini yine yakmıştı. Yaklaşık 8 milyon dolara mal olan imal fenomene dönüştü, direktörünün etkileyici kadrajları, Londra’nın boş sokaklarında şafak vakti yaptığı çekimlerle zihinlerde yer etti. ‘28 Gün Sonra’da CGI (Computer-Generated Imagery), yani bilgisayar yardımıyla yaratılan imajlar kullanılmadı, Bu türlü ‘geleneksel’ usulü tercih etti: Erken kalktılar ve kent hayatı hareketine kavuşmadan çekimleri gerçekleştirdiler. Kentin sokaklarındaki ürkütücü sessizliği de bu türlü sağladılar.
Boş ve tekinsiz sokaklar
Filmin tekrar hatırlanması dünyayı sarıp sarmalayan COVID-19 salgınıyla oldu. Evvel Steven Soderbergh’in ‘Salgın’ı (Contagion) fakat asıl Danny Boyle’un ‘28 Gün Sonra’sı akla geldi. Zira karantina önlemleri sinemanın ana karakteri Jim’in (Cillian Murphy canlandırıyordu) Londra’nın boş sokaklarında dolaşmasını hatırlatıyordu. O periyotta sinemadan kareler gazete sayfalarını süsler oldu. Dünya pandemide adeta cehennemi yaşıyordu ve bu durumun provası güya ‘28 Gün Sonra’ isimli yapıtta hem görsel hem atmosfer olarak sunulmuştu. Aslında Danny Boyle’un yapıtı Birleşik Krallık coğrafyasında siyaseten ortaya çıkan izolasyon siyasetinin (ki ‘Brexit’ ismi verilmişti) ve COVID-19 salgınının da metafor olarak birleşimini söz ediyor üzereydi. Bu ortada sinemada salgına neden olan virüsün temel motivasyonunun ‘öfke’ olduğu düşünülürse az-biraz zorlama bir çıkarımla ‘toplumsal öfke’ye vurgu var denebilir!
Bu haftadan itibaren vizyona giren serinin 3’üncü adımı ‘28 Yıl Sonra’da da emsal göndermeler eşliğinde kıyıya vuruyor fakat bu sinema üstteki tenkit metninde de belirttiğim üzere vefat üzerine felsefi bir bakış sunuyor. Salgınlarda panik halinde ortaya çıkan yok olma psikolojimizi yumuşatmaya, serinkanlı karşılamaya yönelik fikirler beyan ediyor. Mantıksal kısmına gelirsek, virüs 28 yıl sonra nasıl varlığını sürdürüyor? Danny Bu türlü bir röportajda bu hususa şöyle açıklık getirmiş: “Virüs vakitle adapte oldu.”
Bu ortada ‘The Walking Dead’ ve ‘The Last of Us’ üzere diziler vasıtasıyla da ‘zombi anlatısı’nın günümüzde daha da tanınan bir seyir izlediğini belirtelim…
Sinemadaki ‘Zombi külliyatı’nda öne çıkanlar
Zombi sıkıntısına hâkim olmak isteyenler için öne çıkan sinemaları toparlarsak karşımıza şöyle bir liste çıkıyor:
‘Yaşayan Ölülerin Gecesi’ (Night of the Living Dead’/Yön: George A. Romero/1968)
‘Day of the Dead’
(Yön: George A. Romero/1985)
‘The Return of the Living Dead’
(Yön: Dan O’Bannon/1985)
‘Re-Animator’
(Yön: Stuart Gordon/1985)
‘Ölümcül Deney’ (Resident Evil/Yön: Paul W. S. Anderson/2002)
‘Zombilerin Şafağı’ (Shaun of the Dead/Yön: Edgar Wright/2004)
‘Ölülerin Şafağı’ (Dawn of the Dead/Yön: Zack Snyder/2004)
‘Ben Efsaneyim’ (I Am Legend/Yön: Francis Lawrence/2007)
‘Rec: Vefat Çığlığı’ ([REC]/Yön: Jaume Balagueró-Paco Plaza/2007)
‘Planet Terror’
(Yön: Robert Rodriguez/2007)
‘Pontypool’
(Yön: Bruce McDonald/2008)
‘Zombi Ekspresi’ (Train to Busan/Yön: Yeon Sang-ho/2016)
‘Zombieland’
(Yön: Ruben Fleischer/2009)
‘Dünya Savaşı Z’ (World War Z/Yön: Marc Foster/2013)
‘Warm Bodies’
(Yön: Jonathan Levine/2013)
