Siber hücumlar, sabotajlar, hava bombardımanları… İşte dünyanın gündemindeki Natanz Nükleer Santrali
İsrail’in İran’a saldırması ile başlayan çatışmalar 5. gününe girdi. İsrail İran’ın Tahran, Kirmanşah, Tebriz, İsfahan üzere büyük kentlerini gaye alırken çok sayıda sivil hayatını kaybetti. İran’ın Genelkurmay Başkanı, Devrim Muhafızları Komutanı ve önde gelen nükleer bilimcileri hayatını kaybedenler ortasında yer aldı.
Bunun yanında İsrail’in Natanz, İsfahan ve Fordo üzere nükleer tesislere atak düzenlediği haberi de gündeme düştü. Bu tesislerde yaşanacak mümkün bir nükleer sızıntı tedirginlik yarattı. Dünya Atom Enerjisi Kurumu da Natanz Nükleer Güç Tesisi’nde kirlilik tespit edildiğini doğruladı.
İRAN’IN NÜKLEER PROGRAMI NE VAKİT BAŞLADI?
İsrail’in ataklarının ana maksadında İran’ın nükleer güç geliştirme programı bulunuyor. İsrail’in atak düzenlediği Natanz Nükleer Güç santrali de dünyanın gündemine oturmuş durumda. İran’da yalnızca Natanz değil Arak, Buşehr ve Fordo üzere tesisler de mevcut.
Natanz Nükleer Santrali
Peki İran’ın nükleer güç programı ne vakit başladı? İran’daki nükleer güç çalışmaları 1950’li yıllarda ABD’nin de yardımları ile başladı. 1975’de İran güneydeki Buşehr kentinde birinci nükleer güç santralini Alman Siemens paydaşlığı ile inşa etmeye başladı. Lakin 1979 yılında İran Şahı’nın ülkeyi terk etmesi sonrası rejimin değişmesiyle çalışmalar yavaşladı. İran-Irak ortasında 1980-1988 yılları ortasında yaşanan savaş ile Siemens nükleer santralden çekilince çalışmalar yarım kaldı.
90’lı yıllarda İran’ın nükleer çalışmaları yine sürat kazandı. Buşehr santralinin üretimine Rusların yardımıyla tekrar başlanırken İran bu müddet içinde nükleer silah imali için gerekli olan uranyum zenginleştirme programına da sürat verdi. Öte yandan İran yeni nükleer tesislerin inşasına sürat verdi. İran 2000’li yılların başında Arak ve Natanz nükleer tesislerinin inşasını tamamladı.
DÜNYANIN GÜNDEMİNDEKİ NATANZ NÜKLEER SANTRALİ
Natanz Nükleer Santrali ise başşehir Tahran’ın 320 kilometre güneyindeki Natanz kentinde bulunuyor. Tesis, 2012 yılında suikaste uğrayan nükleer bilimci Mostafa Ahmadi Roshan’ın ismiyle da anılıyor. 2003 yılında İran’ın Natanz’ı duyurmasının akabinde Dünya Atom Enerjisi Kurumu bu tesisi denetledi. Denetlemenin akabinde tesiste uranyum zenginleştirmeye yönelik parçacıkların bulunması sonrasında İran ile Batı dünyası ortasında gerginlik arttı.
Tesis günümüze kadar İran’ın nükleer programına yönelik mutabakatların merkezinde oldu. İran Batı ile yaşadığı gerginliklerde bu tesislerde uranyum zenginleştirme süreçlerini artırdığını açıkladı.
Atom Gücü Kurumu’nun Natanz Nükleer Santrali’ni teftişi
SİBER ATAKLARIN VE SABOTAJLARIN HEDEFİNDE
Natanz’daki tesisler birçok kere atakların maksadı oldu. Tesis 2006 yılında ‘Olimpiyat Oyunları’ ismi verilen kapsamlı bir siber akına maruz kaldı. ABD öncülüğünde yapılan ataklarda, santralin uranyum zenginleştirmede kullanılan santrifüjlerinin çalışmasını engelleyen ve vakitle bunlara ziyan veren Stuxnet isminde bir solucan programı kullanıldı.
2 Temmuz 2020’de, Natanz bu sefer bir patlama ile sarsıldı. Tesisin uranyum zenginleştirme için kullanılan bir santrifüj üretim tesisinde yangın ve patlama meydana geldi. Olayı kendilerine ‘Anavatan Çitaları’ ismi veren bir örgüt üstlendi. 10 Nisan 2021’de ise tesisin elektrik dağıtım şebekesinde bir patlama meydana geldi. Uluslararası Atom Ajansı olayın elektrik kesintisi nedeniyle meydana geldiğini ve radyoaktif sızıntı olmadığını belirtirken, İran’dan yapılan açıklamada olayın MOSSAD tarafından yapılmış bir suikast olabileceği lisana getirildi.
YERALTINA YENİ TESİS
2021 yılında ise Natanz Nükleer Santrali’nde değişik bir gelişme yaşandı. Santralin yaşadığı sabotaj ve ataklar ile santralin çok yakınına yeraltına yeni bir tesis inşa edilmeye başladı. 2024 yılında ABD uydularının geçtiği manzaralara nazaran yer altındaki inşaatın devam ettiği görüldü. Geçtiğimiz gün başlayan ataklarda ise tesisin yer üstünde kalan kısmının büyük hasar gördüğü kaydedildi. ABD’li medya kuruluşu CNN’de konuşan bir askeri yetkili ise İran’ın yeraltı tesislerini inşa ederken özel sertleştirilmiş bir beton kullandığını tabir ederek İsrail’in yeraltı tesisleri için kullanılan bu betonu şimdi delip delemediğinin bilinmediğini aktardı.
Natanz Nükleer Santrali
URANYUM ZENGİNLEŞTİRME NEDEN DEĞERLİ?
Peki uranyum zenginleştirme neden yapılıyor? Uranyum zenginleştirme süreci uranyum235 elementinin santrifüj tesislerinde belli süreçlerden geçirilerek uranyum238 hususuna dönüştürülmesine deniyor. Nükleer güçten elektrik üretebilmek için uranyum235 kâfi iken nükleer silah üretmek için uranyum238 unsuru gerekiyor. İsrail ve Batılı ülkeler İran’ın uranyum zenginleştirme programına karşı çıkarken İran bunu büsbütün barışçıl hedeflerle sürdürdüğünü savunuyor.
