İSRAİL ile İran ortasındaki savaş dördüncü gününe girerken İsrail’in başta Tahran, Tebriz ve İsfahan’a F-35 jetleriyle düzenlediği hava taarruzlarına İran; Tel Aviv, Yafa ve Bat Yam kentlerini dron ve balistik füzelerle amaç alarak karşılık verdi. Taraflar birbirlerine ilişkin petrol rafinelerini vurdu, iki tarafta da sivil kayıplar öne çıktı. Karşılıklı zayiat gün geçtikçe artarken, İsrail’in İran’a yönelik ataklarını başlatma münasebeti olan, Tahran’ın uranyum zenginleştirerek nükleer çalışmalarını gerçekleştirdiği tesisler ise varlığını koruyor. Uzmanlar karşılıklı hücumlardan İsrail’in ziyanlı çıkacağını vurgularken Tel Aviv idaresinin İran’daki nükleer çalışmaların kalbi olarak gösterilen Fordo nükleer tesisini gaye almayı amaçladığı lakin İsrail ordusunun elinde; dağın bir kilometre altına inşa edilen tesise ulaşabilecek bir cephanenin olmadığı bedellendiriliyor.
ASIL HEDEF FORDO
Axios haber sitesinin haberinde İsrail’in İran’a yönelik saldırısının başarılı olup olmayacağını belirleyecek en kıymetli faktörün, dağın derinliklerine inşa edilen Fordo uranyum zenginleştirme tesisinin akıbeti olduğunun altı çizildi. Axios muhabiri Barak Ravid tarafından kaleme alınan tahlilde İsrail’in Fordo tesisini imha edebilmesi için beklenmedik bir taktiksel deha sergilemesi ya da ABD’den yardım alması gerektiği, öbür bir seçeneğin ise masada olmadığı vurgulandı.
İsrail’in Washington Büyükelçisi Yechiel Leiter de Fox News’e verdiği demeçte “Tüm operasyon Fordo’nun ortadan kaldırılmasıyla tamamlanmalı” sözlerini kullanmıştı. Fordo’daki tesis, İran’ın Natanz’daki nükleer tesisiyle birlikte ülkedeki nükleer gelişmelerin merkezi kabul ediliyor. İsrail’in İran’ın yerin derinliklerine inşa ettiği Fordo uranyum zenginleştirme tesisini yok edecek kapasitede sığınak delici bombaları ve ağır bombardıman uçakları bulunmuyor.
TRUMP ONAYLAMIYOR
ABD ise bu kapasiteye sahip ve Ortadoğu’daki üslerinde konuşlu B52 bombardıman uçakları, İran’a menzil arasında yer alıyor. Buna rağmen Trump idaresi şu ana kadar İsrail’e savunma dışında dayanak vermemeye çalışıyor. Öte yandan bir İsrailli yetkilinin Axios’a yaptığı açıklamada ABD Başkanı Donald Trump’ın İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile yakın vakitli bir görüşmesinde ABD’nin de operasyona katılabileceğini ima ettiğini öne sürdü. Fakat Beyaz Saray bu iddiayı derhal yalanladı. İsrailli yetkililerin talebini doğrulayan bir Beyaz Saray yetkilisi de Trump idarenin şu an için bu talebi onaylamadığını duyurdu.
ABD MÜDAHALESİ ŞART
El Arabiya’ya konuşan İsrailli bir yetkili ise Fordo nükleer tesisini imha edememeleri halinde, tüm operasyonun boşa yapılmış olacağını itiraf etti. Savaşın gayelerine ulaşabilmeleri için ABD’nin müdahalesinin koşul olduğunu lisana getiren İsrailli isim, “Biz savaştaki gayelere ulaşamadan ABD’nin baskı yapmasından tasa ediyoruz” derken ABD Başkanı Trump operasyonu onaylamış olmasına karşın durması için Tel Aviv’e baskı yapmaya başlaması halinde, İsrail’in ateşkesi kabul etmekten diğer devasının olmadığını lisana getirdi.
FORDO NEDEN ÖNEMLİ
Fordo uranyum zenginleştirme tesisi, Tahran’ın yaklaşık 160 kilometre güneyinde, Kum kentinin yakınlarında yer alıyor.
Bir dağın derinliklerinde, yerin bir kilometre altına inşa edildiğini ileri sürülen tesisin varlığı, 2009 yılında ortaya çıkmış ve İran’ın nükleer bomba üretme dileğine dair memleketler arası kurumlardaki dehşetleri arttırmıştı.
İran, 2015’te ABD’deki Obama idaresiyle nükleer muahedeyi imzalayarak Fordo’yu bir araştırma tesisine dönüştürmeyi ve uranyum zenginleştirme faaliyetlerini 15 yıl boyunca askıya almayı kabul etmişti.
Fakat ABD Başkanı Donald Trump, ilk devrini geçirdiği 2018 yılında mutabakattan çekilince İran, Fordo’daki çalışmalarına sürat vermiş ve 2021 yılına kadar uranyum zenginleştirme oranını yüzde 20’ye, 2022’de de yüzde 60’a çıkartmıştı.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) 2025 yılındaki son raporunda İran’ın, yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş uranyuma sahip olduğunu ve bunun yüzde 90’a kadar çıkarılması halinde en az altı nükleer bomba üretebileceğini duyurmuştu. Uzmanlar, yüzde 60 seviyesinde zenginleştirilmiş uranyuma sahip olup nükleer silaha sahip olmayan tek ülkenin İran olduğunu belirterek, kelam konusu oranın barışçıl kullanım için fazla, nükleer silah üretimi için yetersiz olduğunu lisana getiriyor.
SAVAŞ GÜNLÜĞÜ
MİSİLLEME SARMALI
İsrail’in geçen haftaki akınlarıyla başlayan füze restleşmesinde İran evvelki gece 80 balistik füzeyle yeni bir misilleme saldırısı yaptı. Tel Aviv’in güneyindeki Bat Yam kentinde bir apartman isabet aldı. 14 katlı binada meydana gelen patlamada 6 kişi öldü, 200 kadar kişi yaralandı. Arap nüfusun yoğunluklu olarak yaşadığı Tamra kentinde ise Arap-İsrailli 4 kişi hayatını kaybetti.
Tel Aviv’in güneyindeki Bat Yam kenti.
Manar Khatib isimli bir bayan, 20 ve 13 yaşlarındaki iki kızı ve bir akrabalarının iki katlı konutlarına isabet eden füze nedeniyle öldüğü bildirildi. İsrail’in başşehri Tel Aviv’in güneyindeki Rehovot kentinde bulunan Weizmann Bilim Enstitüsü de vuruldu. Enstitüye ilişkin laboratuvarları içeren en az bir binanın ağır hasar gördüğü ve yangın çıktığı tabir edildi. İsrail petrol rafinelerinden yapılan açıklamada, Hayfa’daki boru sınırları ve iletim sınırlarının İran’ın füze akınlarından ziyan gördüğü bildirildi. Rafineri tesislerinin çalışmaya devam ettiği lakin kimi tali işletmelerin, operasyonları durdurduğu kaydedildi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran füzesinin Bat Yam kentinde isabet ettiği yerde incelemelerde bulundu.
İsrail ordusu da İran’ın nükleer silah projesine ilişkin çeşitli gayelere geniş çaplı hava saldırısı düzenlediklerini duyurdu. Sabah saatlerinde de İsrail ordusu tarafından İran’ın batısındaki füze depoları ile fırlatma rampalarına akınlar düzenlendiği bildirildi. İran medyası da İsfahan’daki bir savunma bakanlığı tesisinin vurulduğu haberini geçti. Tahran’daki Şahran petrol tesisi ve ülkenin güneyindeki Güney Pars tesisi ile Fajr Cem tesisleri de isabet aldı.
İSTİHBARAT LİDERİNE SUİKAST
İSRAİL savaş uçaklarının dün Tahran’da Deniz Kuvvetleri Komutanlığı binası ile İhtilal Muhafızları Ordusu karargahını vurduğu, Devrim Muhafızları İstihbarat Başkanı Muhammad Kazemi ve yardımcısı Hasan Mohaqiq ile Muhsin Bakıri isimli bir generalin hayatını kaybettiği bildirildi. İsrail’in dün akşamki saldırılarında Tahran’da adalet bakanlığı binası ve İran Dışişleri Bakanlığı ek binalarından birinin amaç alındığı belirtildi.
İRAN’DA 224 CAN KAYBI
Dün İsrail’in Tahran’da düzenlediği 5 başka bombalı araç hücumunda 14 bilim beşerinin hayatını kaybettiği argüman edilirken, Hükümet Sözcüsü Fatıma Muhacirani, ülkesinin “savaşta olduğunu” söyledi. İran Sağlık Bakanlığı İsrail’in saldırılarına başladığı 13 Haziran’dan bu yana dün birinci sefer yaptığı açıklamada 224 kişinin hayatını kaybettiğini 1277 kişinin de yaralandığını duyurdu.
İsrail ataklarının akabinde Tahran’daki akaryakıt istasyonlarında uzun kuyruklar oluştu.
İRAN TEYAKKUZDA
İsrail akınlarında çok sayıda üst seviye kumandanını ve bilim beşerinin yanı sıra onlarca sivili de kaybeden İran teyakkuza geçti. Sivillerin sığınmaları için mescitlerin ve metro istasyonlarının açık tutulacağını aktaran Muhacirani, okulların da inançlı alan olarak değerlendirildiğini ve halkın buralara da sığınabileceğini söyledi. Bankalar ve sıhhat merkezleri üzere kurumların faal olduğunu başka kamu kurumlarının ise uzaktan çalışma sistemine geçtiğini duyuran Sözcü, ilaç, besin, yakıt üzere temel muhtaçlık materyallerinin sevkiyatlarında bir sorun yaşanmadığını kaydetti.
TRUMP’TAN KAFA KARIŞTIRAN MESAJLAR
ABD Başkanı Donald Trump, dün sahibi olduğu Truth Social toplumsal medya platformu üzerinden yaptığı açıklamada İsrail ve İran’ın yakında bir mutabakata varacağını tez etti daha sonra ABD’nin çatışmaya dahil olmasının “mümkün” olduğunu söyledi. “İran ve İsrail bir mutabakat yapmalı ve yapacak, tıpkı Hindistan ve Pakistan’a yaptırdığım gibi” tabirlerini kullanan Trump, kendisinin daha evvel Sırbistan ile Kosova ve Mısır ile Etiyopya ortasındaki mümkün savaşları da durdurduğunu belirtti.
MÜDAHİL OLABİLİRİZ
Diğer yandan Amerikan TV kanalı ABC News’e demeç veren Trump, İsrail’in İran’a yönelik hücumlarına şu anda dahil olmadıklarını fakat müdahil olmalarının mümkün olduğunu söyledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in arabulucu olmaya hazır olduğunu belirten Trump, “O hazır. Beni bu mevzuda aradı ve uzun uzun konuştuk” dedi.
ÇATIŞMA HAFTALARCA SÜREBİLİR
Beyaz Saray ve İsrail yetkililerine nazaran İran’a yönelik harekâtın “günler değil, haftalar” sürmesi bekleniyor. Amerikan CNN’e konuşan yetkililere nazaran operasyon, ABD’nin üstü kapalı onayıyla ilerliyor. İsrailli bir yetkiliye nazaran Trump idaresi, operasyonun haftalar sürmesine karşı değil. Bir Beyaz Saray yetkilisine nazaran de ABD, İsrail’in planlarının farkında ve örtülü bir biçimde destekliyor. “Savaşın ne kadar süreceği, İran’ın vereceği karşılığa bağlı” diyen yetkili, “Trump idaresinin, çatışmanın ABD ile İran ortasındaki görüşmelerin devam etmesiyle çözülebileceği görüşünde” olduğunu aktarıyor.
İSRAİL GAZZE’DE DE DURMUYOR
İsrail ordusu, İran’a yönelik taarruzların yanı sıra Gazze Şeridi’ne bomba yağdırmaya devam ediyor. Gazze’deki Sıhhat Bakanlığının datalarına nazaran dün son 24 saatlik dilimde en az 65 kişi İsrail ataklarında hayatını kaybetti, 315 kişi de yaralandı.
