Orta Doğu’da kriz derinleşiyor! İran-İsrail gerginliği sıcak savaşa mı dönüşüyor? İşte son 7 yılda yaşananlar…
Orta Doğu, tarihin en kritik eşiklerinden birinden geçiyor. İsrail’in, gece saatlerinde İran’a yönelik başlattığı geniş çaplı hava operasyonu, bölgedeki istikrarları geri dönülmez biçimde sarsma potansiyeli taşıyor.
İsrail’in saldırısı, İran’ın nükleer programına karşı yıllardır süregelen ‘önleyici stratejisinin’ en direkt ve en büyük çaplı adımı olarak yorumlanıyor. Fakat bu defa yaşananlar, yalnızca teknik altyapıya yönelik sonlu bir müdahale değil; İran’ın en üst seviye askeri liderliğine direkt bir hücum niteliğinde…
HAMANEY: “İSRAİL BU HÜCUMUN BEDELİNİ AĞIR ÖDEYECEK”
İran’ın lideri Ali Hamaney, saldırının akabinde yaptığı birinci açıklamada, İsrail’in “kırmızı çizgiyi geçtiğini” sert, kararlı ve caydırıcı bir cevap alacağını belirtti. İngiliz gazetesi The Times ise İran’ın bu akınlara beş farklı senaryoyla cevap verebileceğini yazdı.
En dikkat çeken ihtimal, İran’ın bölgedeki Amerikan üslerini amaç alması. Irak ve Katar’da bulunan ABD hava üsleri, İran’ın orta menzilli füze envanteriyle vurulabilir durumda. Bu çeşit bir akın, yalnızca İran-İsrail değil, tıpkı vakitte İran-ABD çatışmasını da tetikleyebilir.
GERİLİM SON YILLARDA DAHA DA TIRMANDI
İran ve İsrail ortasındaki çatışmalar ise yeni değil; bilakis son beş yılda karşılıklı taarruzlar, suikastlar ve siber operasyonlarla ivme kazandı. İşte bu çatışmanın yakın devir tarihçesi…
2019 – İRAN’IN MÜTTEFİKLERİNE DARBELER
İsrail, İran’ın Suriye, Lübnan ve Irak’taki tesirini kırmak maksadıyla bu ülkelerde çok sayıda hava saldırısı gerçekleştirdi. Bilhassa Suriye’deki İran dayanaklı kümeler, İsrail tarafından nizamlı formda amaç alındı. Tıpkı vakitte İsrail, Kızıldeniz ve Doğu Akdeniz’de İran petrolü ve silah taşıyan gemilere yönelik operasyonlar düzenledi.
2020 – FAHRİZADE SUİKASTI
İran’ın önde gelen nükleer fizikçisi Muhsin Fahrizade, Tahran’da uzaktan kumandalı makineli tüfekle suikasta uğradı. İran, taarruzun arkasında İsrail istihbarat kurumu Mossad’ın olduğunu argüman etti. Olay, Tahran idaresi için büyük bir itibar kaybıydı. Çünkü 1958 yılında İran’ın Kum kentinde doğan fizik profesörü Fahrizade, İran Savunma Bakanlığı’nın araştırma ve inovasyon ünitesinin başındaydı.
İsrail’in açıkladığı bilinmeyen dokümanlarda, İran’ın nükleer programının başında da Fahrizade’nin bulunduğu kaydediliyordu. Hatta 2015’te New York Times gazetesi, Fahrizade’yi İkinci Dünya Savaşı sırasında birinci atom bombasını geliştiren Manhattan Projesi’nin başındaki J. Robert Oppenheimer’a benzetmişti.
Fahrizade’nin ismi İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun 2018’de İran’ın nükleer programıyla ilgili yaptığı sunumda da öne çıkmıştı. Netanyahu, Fahrizade’den bahsedip “Bu ismi unutmayın” demişti.
2021 – DENİZLERDE SAVAŞ BAŞLADI
İki ülke, deniz yollarında birbirlerinin ticari ve askeri gemilerini gaye almaya başladı. İsrail, Umman açıklarında bir kargo gemisine yapılan taarruzdan İran’ı sorumlu tuttu. İran ise İsrail’in, kendi ticaret gemilerine mayın saldırısı düzenlediğini ileri sürdü. Bu sular, çatışmanın yeni cephesi haline geldi.
2022 – SUİKASTLAR VE GİZEMLİ ÖLÜMLER
İranlı Albay Sayad Hüdayi, motosikletli iki saldırgan tarafından öldürüldü. Akabinde iki bilim insanı, kuşkulu formda ‘gıda zehirlenmesi’ sonucu hayatını kaybetti. İran, bu olayların gerisinde İsrail istihbaratını gördüğünü açıkladı.
2023 – 7 EKİM KIRILMA NOKTASI
Hamas’ın, 7 Ekim’de İsrail’e yönelik büyük bir taarruz düzenlemesiyle bölgedeki tansiyon doruğa çıktı. Hamas’a takviye veren Hizbullah ve Husiler de İsrail amaçlarına ataklar düzenledi. Tahran direkt dahil olduğunu reddetse de alandaki tablo İran’ın tesirini net biçimde ortaya koydu.
2024 – FÜZE VE DRONE SAVAŞLARI
Nisan ayında İsrail, Şam’daki İran büyükelçiliğine hava saldırısı düzenledi; üç üst seviye İranlı kumandan hayatını kaybetti. İran, karşılık olarak 300’den fazla füze ve insansız hava aracıyla İsrail’e hücum düzenledi.
İsrail’in hava savunma sistemleri bu taarruzların büyük kısmını engelledi. Kısa müddet sonra İsrail, İran’ın nükleer tesislerini koruyan hava savunma sistemlerini maksat aldı. İran, hücumun ülkenin merkezindeki kritik radar ağlarını imha ettiğini açıkladı.
2025 – DİPLOMASİ YERİNE TEHDİTLER
Yılın başında İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump’a İran nükleer tesislerine yönelik taarruz düzenlenmesi teklifinde bulundu. Lakin Trump, diplomasiye talih verilmesi gerektiğini savunarak bu öneriyi geri çevirdi.
Kısa mühlet evvel Beyaz Saray’da gazetecilere açıklamalarda bulunan Trump, İsrail’in İran’a yönelik atak ihtimali için “Gerçekleşebilir, yakın bir olasılık” tabirlerini kullanmış lakin bu adımın “kaçınılmaz” olmadığını da belirterek diplomatik tahlil için hâlâ umutlu olduğuna dikkat çekmişti.
Trump, “Orada çok sayıda Amerikalı var. Onları uyarmak zorundaydım zira füzeler binalarına düşerse ve ben evvelce uyarmamışsam, bu benim sorumluluğum olurdu. Tahminen olmaz ancak olursa, hayat kurtarmış olurum” ifadelerini kullanmıştı. Fakat Trump’ın diplomatik tahlil isteği karşılık bulmadı ve İsrail gece saatlerinde akın gerçekleştirdi.
BÖLGESEL SAVAŞ KAPIDA MI?
Tüm bu gelişmeler, İran-İsrail tansiyonunun artık bir bölgesel savaşa dönüşme riski taşıdığı istikametindeki tasaları artırıyor. İsrail, İran’ı caydırmak için askeri operasyonlarını ağırlaştırırken, İran da hem direkt hem de dolaylı yollarla misillemelerini sürdürüyor.
Uzmanlara nazaran, bu iki ülke ortasında süregelen çatışma artık yalnızca perde ardında değil; füze sistemleri, insansız hava araçları ve açık savaş tehdidiyle gün yüzünde yaşanıyor. Diplomatik teşebbüslerin başarısız olması halinde, yalnızca Orta Doğu’yu değil, dünya siyasetini de etkileyebilecek geniş çaplı bir savaşa yer hazırlanabilir.
New York Times’ın ‘Timeline: A Recent History of the Israel-Iran Conflict’ başlıklı haberinden derlenmiştir.
