Prematüre doğdu, 131 gün ağır bakımda kaldı. Hayatını balık derisi tedavisi kurtardı | ‘Ona küçük denizkızım diyorum’
Eliana’nın kıssası yaklaşık üç yıl evvel başladı. Teksas’da yaşayan DeVos, 23 haftalık gebeyken 1 kg kilo yükünde bebeğini dünyaya getirdi.
Minik Eliana, yenidoğan ağır bakım ünitelerinde 131 gün geçirdi ve bu sırada boynunda önemli bir yaraya neden olan hayatı tehdit eden bir enfeksiyon gelişti.
CNN’e konuşan Anne DeVos, kızının geçirdiği enfeksiyon için “Neredeyse et yiyen bir hastalık üzereydi, bedeni boynundaki bir şeyi amaç alıyordu” dedi.
Eliana’nın bedeni enfeksiyona verdiği çok reaksiyon nedeniyle sepsis geliştirdi. Kimi organları fonksiyonunu yitirmeye başladı. DeVos ve ailesi Eliana’nın güzelleşmesi için daima dua etti.
Sepsis, bağışıklık sisteminin enfeksiyona karşı çok reaksiyon vermesi sonucu organ yetmezliğine yol açabilen önemli bir klinik tablodur. Erken teşhis ve tedavi hayati ehemmiyet taşır.
Sağlık ekimi, durumu ciddiyetini koruyan Eliana’nın ailesine şaşırtan bir tedavi seçeneğinden bahsetti.
Eliana, ağır bakımda kaldığı 86. günde kaldığı hastaneden Corpus Christi’deki Driscoll Çocuk Hastanesi’ne transfer edildi. Her iki hastanede de enfeksiyonu tedavi etmek için antibiyotik tedavisi de dahil olmak üzere çeşitli ilaçlar aldı ancak çocuk hastanesinde uygulanan balık derisi tedavisi onun yara bakımında yenilikçi bir tahlil olarak kullanılmaya başlandı.
Driscoll’da Eliana’yı tedavi eden pediatrik plastik cerrah Dr. Vanessa Dimas, “Mikroskobik olarak insan derisine o kadar yakın ki yaranın güzelleşmeye başlamasına yardımcı oluyor” dedi.
GELENEKSEL TEDAVİ İÇİN ÇOK KIRILGANDI
Dr. Dimas, Eliana ile birinci tanıştığında iki şey yapması gerektiğini biliyordu: Meyyit deri dokusu birikimini yaradan çıkarmak ve sağlıklı dokunun tekrar büyümesine yardımcı olacak bir cins tedavi ile yarayı kapatmak. Lakin ameliyat ya da insan derisi nakli üzere daha klasik yaklaşımlar Eliana üzere erken doğmuş bir bebek için ya çok riskliydi ya da uygulanabilir değildi. Durumu çok kırılgandı.
Dimas, CNN’e yaptığı açıklamada “Prematüre bir bebekti, yarası çok genişti ve epeyce hastaydı, bu yüzden ona cerrahi bir süreç yapmanın inançlı olduğunu düşünmedim” dedi.
BAL VE BALIK DERİSİ KARIŞIMI…
Dimas ve yara ostomisi hemşiresi olan meslektaşı Roxana Reyna, yarayı temizlemek için tıbbi bir bal solüsyonu kullandılar. Daha sonra bu bal ile balık derisi karışımını bölgeyi kaplamak için uyguladılar.
Yabani Kuzey Atlantik morinasından yapılan ve İzlandalı bir şirketi tarafından üretilen tıbbi bir eser olan balık derisi, yeni deri dokusunun büyümesi için bir çeşit platform vazifesi gördü. Dimas, balık derisindeki kimi omega yağlarının ve öbür doğal elementlerin düzgünleşme sürecine katkıda bulunduğunu söyledi ve ekledi: “Temel olarak işini yaptığında, yaranın güzelleşmesine yardımcı olduğunda, bir biçimde eriyip gidiyor.”
Bu balık derisi tedavisinin potansiyel riskleri ortasında balık alerjisi olan çocuklarda tepkiler yer alır. Bebeklerin alerjilerinin olup olmadığı bilinmeyebilir.
Dimas, “En büyük risk potansiyel olarak kimi sıkıntılara neden olabilecek bilinmeyen bir alerji olabilirdi.” dedi. Bunun dışında, bebeğin ameliyata muhtaçlık duyma ihtimalinin de olabileceğini, zira bu tedavinin bebeği güzelleştirmeye ne kadar yardımcı olacağını bilmediklerini söyledi lakin Eliana için balık derisi tedavisi güzel tolere edildi ve güzelleşmeyi desteklediği görüldü.
Balık derisi dünyanın dört bir yanındaki insanlarda yara bakımı için kullanılıyor fakat bebekler bir yana çocuklarda kullanımı bile azdır.
Dimas ve Reyna, Mart ayında İspanya’nın Barselona kentinde düzenlenen Avrupa Yara İdaresi Derneği Konferansı’nda erken doğan bebeklere yönelik yaklaşımları hakkında bilgiler sundu.
Eliana ve abdominal yarası olan kritik durumdaki erken doğmuş bir bebeğin hadise çalışmaları hakkında konuştu.
Reyna, Eliana’nın balık derisi grefti uyguladığı gün 3 kilo tartısında, başka hastanın ise tedavi sırasında 1 kilo yükünde olduğunu belirtti ve ekledi: “Eliana’dan bu yana, bu tedavinin artık daha küçük bebeklerde bile kullanabilecek kadar kendimize güvenebiliyoruz” dedi.
Amerikan Pediatri Akademisi Plastik Cerrahi Bölümü Başkanı ve Chicago Ann & Robert H. Lurie Çocuk Hastanesi Plastik Cerrahi Kısım Lideri Dr. Arun Gosain, insanlarda hasarlı dokuların güzelleşmesine yardımcı olmak için balık derisi kullanma konseptinin yıllardır var olduğunu, lakin hâlâ çok yaygın bir uygulama olmadığını söyledi ve kelamlarına söyle devam etti:
“Yaranın derinliğine ve ciddiyetine bağlı olarak yara tedavisi için “Pek çok farklı seçenek var” dedi. Kimi yaklaşımlar başka hayvan cinslerinden alınan dokuları içeriyor.”
Reyna ve Dimas, hadise çalışmalarında Eliana’nın tam katmanlı bir yarası olduğunu lakin balık derisi tedavisinin üçüncü gününde, çarpıcı sonuçlar gözlemlediklerini belirttiler. Her üç günde bir pansuman değiştirilmeye devam edildi ve yara temizlenip meyyit deri dokusu çıkarıldıktan sonra, birinci balık derisi karışımı uygulandı. 10 gün içinde asgarî yara izi ile güzelleşti.
“Hiçbir yan tesir görülmedi ve ek cerrahi müdahalelere gerek kalmadı” diyen Reyna ve Dimas, üç yıl sonra Eliana’nın yara izinin çok silik olduğunu, neredeyse hiç fark edilmediğini belirtti.
YENİ BİR ŞEY DENEMEKTEN KORKMAYIN
DeVos, balık derisinin kızının yarasının uygunlaşmasını desteklediğini görmenin kendisine ilham verdiğini ve Eliana’nın öyküsünün dünyanın balık derisini tıbbi bir araç olarak kullanılmasına katkıda bulunmasını umduğunu söyledi ve ekledi.
“İnsanların buradan çıkarmasını umduğum şey, çağdaş tıp ve inancın gücü için minnettar olabileceğimizdir. Yeni bir şey denemekten asla korkmayın. Her vakit açık fikirli olun ve yalnızca inanın. Bir şey kulağa farklı geliyorsa yahut daha evvel hiç maruz kalmadıysanız, bir baht verin ve biraz inanın. Ve bizim durumumuzda, bu hakikaten mükemmel sonuçlandı.”
DeVos, küçük kızı Eliana’nın hiçbir şeyden haber olmadığını, elbette büyüdükçe geri dönüp ona fotoğrafları göstermek ve neler olduğunu açıklamak istediklerini zira bunun onun eşşiz öyküsünün bir modülü olduğunu söyledi ve ekledi:
“Eliana’yı The Little Mermaid (Küçük Deniz Kızı) karakteri Ariel bebeği ile oynarken görünce çok duygulanıyorum ve ona ‘küçük denizkızım’ diyorum”
Peki, ülkemizde Türkiye’de balık derisi kullanımı üzerine yapılan çalışmalar yahut uygulamalar var mı? Bu usulün yaygınlaşması mümkün mü? Balık derisi tedavisini tüm yönleriyle Kalp ve Damar Cerrahisi yara bakım uzmanı Prof. Dr. Emre Özker ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zekai Kutlubay ile konuştuk.
Son yıllarda tıpta doğal ve biyolojik gereçlerin kullanımı giderek yaygınlaşırken, tıbbi balık derisi bilhassa yanık ve yara tedavisinde umut vadeden yenilikçi bir yaklaşım olarak öne çıkıyor. Prof. Dr. Emre Özker, balık derisinin düzgünleşme sürecine tesirleri hakkında şunları söyledi.
Prof. Dr. Emre Özker
Kolajen ve Omega-3 dayanağıyla düzgünleşme müddeti kısalıyor
“Özellikle tilapia balığı derisinin insan derisine benzeri yapıda olduğunu ve yüksek oranda Tip I ve Tip III kolajen içerir. Bu kolajenler, yara güzelleşmesinde kıymetli rol oynayan fibroblast ve keratinosit hücrelerinin aktivitesini artırır. Ayrıyeten omega-3 yağ asitlerinin anti-inflamatuar tesiri iltihabı azaltırken ağrının hafiflemesine de katkı sağlıyor.
Tilapia balığının bilhassa deri dokusunda omega-3 yağ asitlerinin yüksek oranda bulunduğunu biliyoruz; bu da hem iltihabı baskılayan etkiyi artırıyor hem de biyolojik pansuman olarak besin bedeli açısından güçlü bir altyapı sağlıyor.”
Doç. Dr. Zekai Kutlubay
ADETA DOĞAL YAMA GİBİ
Doç. Dr. Zekai Kutlubay, balık derisindeki kolajenin, insan derisine çok benzediği için bedenin onu kolaylıkla tanıdığını söyledi ve tıbbi balık derisinin yanık ve yara tedavisinde nasıl bir tesir gösterdiğini şu sözlerle anlattı:
“Vücut balık derisini adeta doğal bir yama üzere kabul eder. Bu da güzelleşme sürecini büyük ölçüde hızlandırır. Tıpkı vakitte balık derisinde çokça bulunan omega-3 yağ asitleri, iltihaplanmayı azaltarak yaranın şişmesini, kızarmasını ve ağrımasını önlemeye yardımcı olur. Bu yağlar, mikroplarla savaşarak enfeksiyon gelişme riskini de düşürür. Tüm bu özellikleri sayesinde, tıbbi olarak hazırlanmış balık derisi sadece bir örtü üzere kullanılmakla kalmaz, tıpkı vakitte bedenin kendi hücrelerini harekete geçirerek yaranın içten dışa hakikat sağlıklı bir halde güzelleşmesini sağlar. Bu sayede bilhassa yanıklar, diyabetik yaralar, cerrahi dikiş izleri yahut güzelleşmeyen açık yaralarda balık derisi hem tesirli hem de inançlı bir tedavi seçeneği olarak giderek daha fazla ilgi görmektedir.”
Yapılan bir çalışmada, ikinci derece yanığı olan hastalarda tilapia derisi uygulamasıyla güzelleşme mühletinin 20 güne kadar kısaldığı ve hastaların daha az ağrı hissettikleri gözlemlenmiştir.
ÜLKEMİZDE KULLANILAN BİR PROSEDÜR Mİ?
Türkiye’de balık derisinin yara tedavisinde şimdi yaygın olarak kullanılmadığını tabir eden Prof. Dr. Emre Özker, bu alanda çeşitli firmaların Ar-Ge çalışmaları yürüttüğünü belirtti. Bilhassa kolajen ve omega-3’ün yara güzelleşmesine tesirlerini araştıran teşebbüslerin varlığına değinen Özker, “Ancak balık derisinin tıbbi gayeyle kullanılabilmesi için önemli sterilizasyon süreçlerinden geçirilmesi gerekir. Kimyasal sterilizasyon, gliserizasyon ve ışınlama bu süreçler ortasında yer alır. Marketten alınan balık derisinin direkt yara üzerine uygulanması katiyen uygun değildir ve enfeksiyon riski taşır,” ikazında bulundu.
Türkiye’de balık derisi kullanımının standart bir klinik uygulama haline gelmemiş olsa da, son yıllarda hem akademik etraflarda hem de birtakım yanık ve yara tedavi merkezlerinde bu prosedüre yönelik ilginin arttığına değinen Kutlubay,?özellikle Brezilya, İzlanda ve ABD gibi ülkelerde muvaffakiyetle uygulanan tıbbi balık derisi greftlerinin sunduğu hızlı güzelleşme, düşük enfeksiyon oranı ve düşük maliyet üzere avantajlar, Türkiye’deki doktorların ve araştırmacıların da dikkatini çekmiş durumdadır. Lakin rutin uygulayan bir merkez şimdi bulunmuyor.
Tıbbı balık derisi nasıl hazırlanır?
Doç. Dr. Zekai Kutlubay, tıbbi balık derisinin hazırlnma sürecinde derinin tüm mikroorganizmalarından arındırıldığını, yağ dokuları ve protein kalıntılarının uzaklaştırıldığını akabinde sterilizasyon ve biyolojik uyumluluk testlerinden geçirildiğini söyledi. Bu gerecin muhakkak kalite denetim süreçlerine ve Sağlık Bakanlığı onayına tabi olması gerektiğini, Türkiye’de şimdi bu süreçleri endüstriyel ölçekte gerçekleştiren bir üretim tesisinin yaygınlaşmamış olsa da üniversiteler ve biyomalzeme araştırma merkezleri bu alanda öncü çalışmalar yürütüldüğünü tabir etti.
Balık kaynaklarının zenginliği göz önüne alındığında, yerli üretimin ve uygulamanın mümkün olduğunu lakin bunun için bilimsel altyapının güçlendirilmesi, mevzuatın düzenlenmesi ve sıhhat işçisinin bu yeni malzemeye yönelik eğitimlerle desteklenmesi gerektiğinin altını çizen Kutlubay, tüm bu şartlar sağlandığında, balık derisinin Türkiye’de de bilhassa kronik yara, yanık ve diyabetik ülser üzere şiddetli hadiselerde bedelli bir tedavi seçeneği olarak yaygınlaşmasının mümkün olacağını kelamlarına ekledi.
