3 binden fazla zelzele, ağır gaz çıkışı… Vakit daralıyor, birkaç kilometre kaldı: ‘Gezegeni kaosa sürükleyecek’
Napoli yakınlarında bulunan Phlegraean Alanı’nda geçtiğimiz günlerde 4.4’lük bir sarsıntı meydana geldi. Bu sarsıntı bölgede son 40 yılın en güçlü zelzelesi olarak kayda geçti.
Bilim insanları son 6 ayda bölgede 3.000’den fazla irili ufaklı zelzele kaydetti.
Bu sayının, Phlegraean Alanı’nın olağan sismik aktivitesinin çok üzerinde olduğunu belirten uzmanlar birçok vakit volkanik patlamaların öncesinde yeraltında basınç birikimi nedeniyle, zelzele aktivitesinin arttığını vurguladı.
PATLAYAN BİR DÜDÜKLÜ TENCERE GİBİ
Bu küçük sarsıntılar, yanardağın magma odasının üzerini kapatan kayaları zayıflatarak, akışkan sıvının yüzeye çıkışını kolaylaştırıyor.
Bilim insanları bunu kapağı düzgün kapanmayan bir düdüklü tencerenin, içeride biriken buhar nedeniyle patlamasına benzetiyor.
Yanı sıra jeologlar yanardağdan yükselen gazlarda da ani bir yükseliş gözlemledi. Bu da volkanın uyanıyor olduğuna dair bir öbür ihtar işareti.
Ek olarak Campi Flegrei bölgesindeki karbondioksit emisyonlarında da önemli bir artış kaydedildi.
Daily Mail’in aktardığına nazaran, İtalya Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü (INGV) yetkilileri, günlük emisyon düzeylerinin 4.000 ila 5.000 tona ulaştığını bildirdi.
Uzmanlar gaz emisyonunun artmasının, magmanın yüzeye yaklaşarak volkanın üzerindeki basıncı artırmasının bir belirtisi olduğunu söz ediyor.
Beklenen püskürmenin yaşanması halinde milyonların hayatının etkileneceği ve “gezegenin kaosa sürüklenebileceği” yorumları yapılıyor.
YÜZEYE BİRKAÇ KİLOMETRE KALDI
INGV’nin datalarına nazaran, magma şu an yüzeyin birkaç kilometre altına kadar yükselmiş durumda. Bu sığ pozisyon da korkuları artıran bir başka faktör.
Son devirdeki sarsıntılar ve gaz çıkışları da düşünüldüğünde, basınç artmaya devam ederse ani bir püskürmenin tetiklenmesi an problemi olabilir.
INGV’de misyon yapan yanardağ uzmanı Christopher Kilburn, “Magmanın hareketinden kaynaklanan gaz emisyonlarıyla kayaların doğal etkileşimleri sonucu açığa çıkan gaz emisyonlarını ayırt etmek katiyen çok önemli” dedi.
YÜZDE 80’İ MAGMADAN
Napoli Üniversitesi Federico II’de doktora öğrencisi olan Gianmarco Buono tarafından yakın vakitte gerçekleştirilen bir araştırma, Solfatara Krateri’nden yükselen karbondioksitin yaklaşık yüzde 80’inin direkt Dünya’nın yüzeyinin altındaki magmadan geldiğini ortaya koydu.
Bu da magmadan gaz salınımı olduğu yani akışkan sıvının yüzeye yaklaşıyor olabileceği manasına geliyor. Gazların geri kalan yüzde 20’si ise yer altındaki kayalarla etkileşime giren sıcak sıvılardan yükseliyor. Bu doğal süreç her vakit patlama olacağı manasına gelmiyor.
Bilim insanları bu gaz çıkışlarını, yerdeki kabarmaları ve küçük sarsıntıları takip ederek mümkün püskürmelerin izini sürmeye çalışıyor.
Magma üst yanlışsız hareket ettiği vakit gazları dışarı itiyor ve volkanın içinde bir basınç oluşturuyor. Çok çok basınç birikimi çatlaklara yol açıp tehlikeli bir püskürmeyi tetikleyebiliyor.
EN SON 1538’DE PÜSKÜRDÜ
Campi Flegrei İtalyanca “yanan tarlalar” manasına geliyor. Büyük bir volkanik krater olan Campi Flegrei, binlerce yıl evvel meydana gelen dev bir patlamanın tesiriyle magma odasının üzerindeki toprağın çökmesi sonucu oluştu.
Campi Flegrei son olarak 1538 yılında püskürmüştü. Burada püskürmeler çok sık yaşanmasa da her birkaç bin yılda bir büyük patlamalar meydana geliyor. Yanardağ son 20-30 yılda hareketlenme emareleri gösteriyor.
Bilim insanları bir sonraki patlamanın ne vakit olacağını kesin olarak öngörmenin mümkün olmadığını lakin son devirde yaşananların bu tarihin hayli yakın olduğuna işaret ettiğini vurguluyor.
HAREKETLİLİK 2005’TE BAŞLADI
2005 yılından bu yana Campi Flegrei’de bradiseizm yani yavaş sarsıntı olayı yaşanıyor. Bradiseizm, bölgeyi oluşturan yerin çok ağır bir biçimde yükselip alçalmasına deniyor.
Bu olgu, yerin altındaki magma ve gaz birikiminin yüzeyi üst itip aşağı çökmesine müsaade verdiği durumlarda yaşanıyor. Örneğin Napoli yakınlarındaki Pozzuoli kasabası halihazırda yaklaşık 143 santimetre yükselmiş durumda.
Bilim insanları bu durumu Dünya’nın yüzeyinin bir balon üzere yavaş yavaş şişmesine benzetiyor.
Araştırmacılar yapı mühendisliğinde kullanılan yorulma modelini kullanarak, Campi Flegrei’nin altındaki kayanın gerilime nasıl reaksiyon verdiğini inceledi.
Elde edilen bulgular, kabuğun esnemeyi bırakıp kırılmaya başladığını gösterdi. Bu da birçok vakit püskürmelerden evvel yaşanan bir değişim olarak biliniyor. Araştırmada, “Püskürme mümkünlüğünün arttığı bir duruma yanlışsız açık bir ilerleme görüyoruz” sözleri kullanıldı.
BÖLGEDE 4 MİLYONDAN FAZLA KİŞİ YAŞIYOR
Campi Flegrei, Napoli ve etrafındaki yerleşimlerde yaşayan 4 milyonu aşkın kişi için çok önemli bir tehdit ögesi oluşturuyor.
Napoli kentinin yanı sıra Pozzuoli üzere kasabalar, Campi Flegrei’ye hayli yakın bir pozisyonda yer alıyor.
Yanardağın püskürmesi halinde doğacak hasar, çok geniş bir coğrafyaya yayılabilir. Akan lavlar, kül bulutları ve süratli hareket eden sıcak gazlar, önemli bir yıkıma ve can kaybına yol açabilir.
Yollar kapanabilir, güç ve su kesintileri yaşanabilir. Bütün bunlar bölgede yaşayanlar için hayli tehlikeli ve kaotik sonuçlar doğurabilir.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİ TETİKLEMİŞTİ
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, tasa verici işaretler birinci olarak 2005 yılında ortaya çıktı. Akabinde yetkililer, volkanın alarm düzeyini yeşilden sarıya çekti.
Napoli ve etrafında yaşayanlar için kapsamlı tahliye planları hazırlandı lakin püskürmenin kaçınılmaz hale geldiği noktada bu planların süratli ve tesirli bir biçimde hayata geçirilip geçirilemeyeceği kuşkusu sürüyor.
Campi Flegrei tehdidini yalnızca lokal bir sorun olarak düşünmemek gerekiyor. Bundan yaklaşık 40.000 yıl evvel Campi Flegreide yaşanan çok güçlü bir patlama, Dünya tarihinin en makûs volkanik felaketlerinden biri oldu ve global iklim değişikliklerini de tetikledi.
Benzer bir patlamanın bugün de yaşanması halinde, tesirleri İtalya’nın çok ötesine uzanabilir.
Kül bulutları Avrupa kıtasında gökyüzünü kaplayarak uçuşların aksamasına, tarım eserlerinin ziyan görmesine ve güç kesintilerine yol açabilir.
Volkanik gazların güneş ışığını engellemesi sonucu yıllar süren soğuk hava şartları yaşanabilir. Öngörülemez hava olayları dünya genelinde besin arzını tehdit edebilir.
