Uncategorized

NATO Genel Sekreteri Rutte’nin yeni formülü: Trump ve Avrupa ülkelerini uzlaştırabilecek mi?

Hollanda’nın Lahey kentinde yapılacak NATO doruğuna geri sayım sürüyor. 23-25 Haziran tarihlerinde müttefik başkanları bir ortaya getirecek toplantıya, ABD Başkanı Donald Trump’ın da katılması bekleniyor.

2018’de Trump’ın birinci devri sırasında Brüksel’de yapılan NATO tepesi, Amerikan başkan ile periyodun Almanya Başbakanı Angela Merkel’in kelamlı atışmasıyla hala hafızalarda. Trump, Merkel’i “Rusya’ya bağımlı” olmakla suçlarken Merkel, “Almanya kararlarını bağımsız alır.” cevabını vermişti.

Lahey’de yapılacak doruğa, en az o devir kadar gergin bir atmosferde hazırlanılıyor.

2. Trump idaresi, NATO’da birinci kere şubat ayındaki Savunma Bakanları Toplantısı’nda temsil edilmiş, Avrupalı müttefiklerin telaşla beklediği talepler, ABD’li Bakan Pete Hegseth tarafından lisana getirilmişti. Hegseth, NATO içerisinde yükün ABD tarafından göğüslenmesi yerine Avrupa ülkeleri ve Kanada’nın savunma harcamalarını artırması ve yeni gayenin en az gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzde 5’i oranına çıkarılması gerektiğini bildirmişti.

Bunun üzerine mevcut ortalaması yüzde 1,9 olan Avrupa ülkeleri büyük paniğe kapılırken savunma stratejilerini değiştirmek için düğmeye bastılar.

RUTTE’NİN FORMÜLÜ

Avrupalı eski mevkidaşlarıyla empati ve yakın temas içerisindeki NATO Genel Sekreteri ve eski Hollanda lideri Mark Rutte, aylardır Lahey’deki tepede duyurulmak üzere bir formül üzerinde çalışıyordu.

Rutte açıklamalarında, mevcut yüzde 2’lik amacın kâfi olmadığını, yeni sayının “yüzde 3’ün üzerinde” olacağını söylüyordu.

Zirveye bir ay kala, hafta başında ABD’nin Dayton kentinde NATO Parlamenter Asamblesine hitap eden Rutte, birinci defa “yüzde 5″i zikretti.

Rutte, Lahey’de başkanların toplamda yüzde 5’lik amaç üzerinde anlaşacağını varsaydığını belirterek “bireysel dağılımın” ne olacağını söylemeyeceğini lakin “yüzde 3’ün epey üzerinde” olacağını kaydetti.

Rutte’nin lisana getirdikleri, Trump idaresinin talepleriyle başka müttefiklerin mevcut kapasitesi ortasında istikrar bulmak için önerdiği bir formülü açık etmiş oldu.

Rutte’nin bunu tepeden evvel, ABD’deki bir toplantı sırasında açıklaması da Trump idaresinin ön onayını aldığı izlenimini verdi.

NATO, halihazırda üye ülkelerin savunma harcamalarını hesaplarken askeri teçhizat satın alımlarını, altyapı inşasını, yurt dışı operasyonlarını, askerlerin maaşlarını üzere ögeleri dikkate alırken Ukrayna’ya yapılan yardımlar, kritik altyapının korunması ya da köprü, yol üzere yapıların askeri maksatlar için yine kullanılır hale getirilmesi üzere kalemleri içermiyordu.

Türkiye dahil birçok müttefikin yaptığı askeri harcamalar, mevcut hesaplamanın içine girmiyordu.

UZMANLAR NE DİYOR?

AA muhabiri, NATO’nun hesaplamalarındaki değişikliği ve yeni olası savunma harcamaları gayesini AB’nin başşehri Brüksel ve ABD’den uzmanlara sordu.

Brüksel merkezli fikir kuruluşu Wilfried Martens Avrupa Çalışmaları Merkezinin Transatlantik Münasebetler Analisti Ionela Ciolan, Ukrayna’da savaşın başladığı 2022’den bu yana Avrupa ülkelerinin yıllarca savunmaya gerekli yatırımı yapmadıklarını fark ettiklerini, NATO için bir vakitler kıymetli bir dönüm noktası kabul edilen yüzde 2’lik amacın artık yetersiz kaldığını vurguladı.

Ciolan, yüzde 2’lik gayenin hem İttifak’ın gelişen güvenlik gereksinimlerini karşılamaktan hem de ABD’nin adil yük paylaşımı konusundaki uzun müddettir devam eden telaşlarını gidermekten uzak olduğuna işaret ederek ocak ayında vazifesi devralan Trump idaresinin Avrupalı müttefiklere, “en az yüzde 5” davetini ağırlaştırdığını anlattı.

Polonya ve Baltık ülkeleri üzere birkaç cephe ülkesi bu gayeye yönelik planlarını açıklamış yahut ilerleme kaydetmiş olsa da NATO müttefiklerinin birçoklarının hala bundan dahi uzakta olduğunu anımsatan Ciolan, klasik olarak İttifak’ın savunma harcamalarının yükünü sırtlayan ABD’nin bile, 2024’te GSYİH’sinin sırf yüzde 3,4’ünü savunmaya ayırdığına dikkati çekti.

Ciolan, Rutte’nin yeni formülünü şöyle yorumladı:

“NATO Doruğu yaklaşırken dikkatler NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’ye atfedilen bir teklife yöneliyor. Plan, üye devletlerin toplu olarak GSYİH’lerinin yüzde 5’ini savunma ve güvenliğe harcamayı hedefleyeceği iki kademeli bir harcama modelini içeriyor. Bunun yüzde 3,5’i temel savunma ve teçhizata tahsis edilirken ek yüzde 1,5’i askeri hareketliliğe (altyapı, lojistik) daha geniş yatırımlar için ayrılacak. Bu yeni hesaplama prosedürü, Washington’ın taleplerini karşılarken gayesi; Avrupa müttefikleri için daha ulaşılabilir kılmanın bir yolu olarak görülüyor.”

Yüzde 3,5’lik yeni olası maksadın pragmatik olduğunu ve daha âlâ istikrar sağladığını tabir eden Ciolan, “Bu transatlantik gerginliğe karşılık olarak, daha politik olarak istikrarlı ve gerçekçi bir yaklaşım için takviye artıyor. GSYİH’nin yüzde 3 ila 3,5’i üzere daha pragmatik bir maksat daha âlâ bir istikrar sağlıyor. NATO’nun kolektif güvenilirliğini güçlendirecek kadar argümanlı fakat mevcut mali kısıtlamalar dahilinde de uygulanabilir.” değerlendirmesini yaptı.

AKILLICA BİR SİYASİ HAMLE

ABD’li güvenlik, savunma ve transatlantik alakalar uzmanı Profesör Andrew Latham da yeni yüzde 5’lik maksat için şunları söyledi:

“Bu, büyük ölçüde Mark Rutte’nin yaptığı bir şey. NATO Genel Sekreteri olur olmaz, diplomatik sisi dağıtmak için vakit kaybetmedi. İçinde bulunulan transatlantik devri anlıyor. Rutte, yüzde 5 sayısını bölerek imkansızı gereğince makul hale getirdi. Yüzde 2 kelamını hiç yerine getirmeyen hükümetler artık siber, altyapı ve başka ‘daha yumuşak’ kategorileri içeren yeni bir çerçeveye sahipler. Bu, Trump’ın ‘anlaşma dili’ne hitap etmek için tasarlanmış makul bir siyasi atılım.”

Rutte’nin yeni formülünün ABD idaresine istediği şeyi verirken “Avrupa’ya da şimdilik biraz nefes alma alanı sağladığını” belirten Latham, şunları kaydetti:

“Bazıları gözlerini devirecek. Kimileri bunun gösteriş olduğunu yahut ‘savunma’ tarifini genişlettiğini sav edecek lakin hala 1999’da olduğumuzu argüman etmeyi bırakmalıyız. Değiliz. Bu bürokratik kotaları yerine getirmekle ilgili değil. Bu, düşmanlara NATO’nun hala değerli olduğunu, barış için bedel ödemeye istekli olduğunu göstermekle ilgili.”

Latham, bunun “mükemmel bir formül olmasa da bir başlangıç” teşkil ettiğini söz ederek “Ayrıca, NATO’nun nostaljiyle yürüyemeyeceğinin yıllardır birinci önemli kabulü. İttifak, trajik seçimler ve sert güç dünyasında hayatta kalmak istiyorsa, bu taban, tavan değil.” değerlendirmesini yaptı.

Yeni formül, Lahey doruğundan evvel 5 Haziran’da Brüksel’deki karargahta bir ortaya gelecek NATO Savunma Bakanları tarafından ele alınacak.

Kaynak : Hürriyet

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu