1960’lardan beri içeri girebilen olmadı, gerçek uydu fotoğraflarıyla ortaya çıktı! İsrail’in çölün ortasındaki gizemli nükleer tesisi Dimona’da neler oluyor?

İsrail’in geçtiğimiz hafta cuma günü başlattığı Yükselen Aslan Operasyonu’ndaki öncelikli münasebeti İran’ın nükleer programının ilerlemesini engellemek oldu. Hatta bu nedenle programa liderlik eden bilim insanları Feridun Abbasi ve Muhammed Mehdi Tehrançi, birinci akınların gayeleri ortasında yer aldı. Son olarak dün İsrail Savunma Bakanı Yisrael Katz, Tahran civarındaki “10 nükleer gayesi yok etmenin eşiğinde” olduklarını öne sürdü.

The New York Times gazetesi ise İran’ı bu kadar kesin bir lisanla suçlayan İsrail’in kapalı nükleer silah programını gündeme taşıdı. İsrail idaresi varlığını resmen kabul etmese de birtakım uzmanlar, kelam konusu programın süratle gelişmekte olduğunu belirtiyor.

Londra’da bulunan Memleketler arası Stratejik Çalışmalar Enstitüsü’nden nükleer güvenlik uzmanı Alexander K. Bollfrass, “Diplomatik duruş açısından bakıldığında İsrailliler programın varlığını ne doğruluyor ne de yalanlıyor” dedi.

Ne var ki geçmişte İsrail Orta Doğu’yu nükleer silahlarla “tanıştıran” birinci ülke olmayacağını söylemişti. Bollfrass, bu biçimde taammüden muğlak bir söz kullanılmasının, “gelişmiş olduğu açık olan nükleer silah programının üzerine bir perde çekme” eforu olduğunu tabir etti.

O halde kıymetli satır başlarıyla İsrail’in nükleer programına bir bakalım…

Dimona’da bulunan Şimon Perez Necef Nükleer Araştırma Merkezi’ne ilişkin birinci uydu fotoğrafı 1971 yılından. ABD arşivlerinden çıkan kare bir casus uydu tarafından çekilmiş. İkinci fotoğraf ise tesisin aktüel durumunu yansıtıyor.

İSRAİL’İN NÜKLEER CEPHANELİĞİ NE KADAR BÜYÜK?

Silah Denetimi ve Silahların Yayılmasının Önlenmesi Merkezi ve Nükleer Tehdit Teşebbüsü kaynaklarına nazaran, İsrail’in elinde en az 90 savaş başlığı ve yüzlercesini üretmeye yetecek kadar bölünebilir materyal bulunuyor.

Birleşmiş Milletler Memleketler arası Atom Gücü Ajansı’na nazaran, dünya genelinde 30 ülke nükleer silah geliştirme kapasitesine sahip lakin yalnızca 9 ülkenin silahı bulunuyor.

Nobel ödüllü Nükleer Silahların Büsbütün Ortadan Kaldırılması için Memleketler arası Kampanya kümesine nazaran, en az sayıdaki silah Kuzey Kore’de, ikinci sırada da İsrail yer alıyor.

Uzmanlar, İsrail’in savaş başlıklarını, jetlerden, denizaltılardan ya da balistik füze rampalarından ateşleyebileceğini belirtiyor.

İsrail’in yanı sıra Hindistan, Pakistan, Kuzey Kore ve Güney Sudan, Birleşmiş Milletler Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’na imza koymadı. 1970’te yürürlüğe giren bu antlaşma, devletlerin nükleer enerjiyi barışçıl gayelerle kullanmasını ve nükleer silahların yayılmasının önlenmesini amaçlıyor.

İran muahedeye imza koymuş bir ülke. Lakin İsrail, ABD ve öbür birtakım ülkeler, Tahran’ı nükleer silah seviyesinde uranyum zenginleştirme yaparak muahedeyi ihlal etmekle suçluyor.

Anlaşma kapsamında yalnızca BM’nin daimi üyeleri olan İngiltere, Çin, Fransa, Rusya ve ABD resmen nükleer silaha sahip ülkeler olarak kabul ediliyor. (Bu ülkelerin hepsi muahedenin hudut belirlediği 1967 yılından evvel nükleer silah denemesi yapmıştı.) İsrail’in muahedeyi imzalaması için silahlarından vazgeçmesi gerekiyor.

Dimona tesisinin 1985-86 yıllarından bir fotoğrafı

İSRAİL NE KADAR VAKİTTİR NÜKLEER SİLAHLARA SAHİP?

Tarihsel kaynaklara nazaran, İsrail idaresi ülke 1948 yılında kurulduğundan itibaren nükleer silah geliştirmeyi hedefliyor. 1952’de kurulan İsrail Atom Enerjisi Komisyonu’nun ilk bakanı Ernst David Bergmann, nükleer bombanın ikinci bir Holokost yaşanmamasını garantileyeceğini söylediği biliniyor.

Araştırmacılar İsrail’in güneyindeki Dimona kasabası yakınlarındaki birinci silah geliştirme tesisinin 1958 yılında inşa edilmeye başladığına inanıyor.

Nitekim ABD istihbaratına ilişkin Aralık 1960 tarihli bir raporda, Dimona projesinin kapsamında plütonyum üretimi için bir yine sürece tesisi bulunduğu belirtiliyordu. Raporda projenin nükleer silahlarla bağlantılı olduğu sonucuna varılıyordu.

Silah Denetim Birliği’ne nazaran, İsrail 1967 yılı civarında nükleer patlayıcı üretme maharetini gizlice geliştirdi. 1973 yılına gelindiğinde ABD, İsrail’in elinde nükleer silahlar bulunduğuna ikna olmuştu.

Avrupa’da ve Asya’da 30’dan fazla ülke ABD’nin ‘nükleer şemsiye’sinin müdafaası altında. Şemsiye kelam konusu ülkeleri ABD’nin muhafazası altına alıp düşmanlar nezdinde caydırıcı bir tesir yaratmanın yanı sıra kendi nükleer silahlarını geliştirmemeleri için de bir münasebet sunuyor.

İsrail bu ülkelerden biri değil. Uzmanlar bu durumun İsrail’in kendi nükleer silahları ve münasebetiyle caydırıcı gücü bulunmasına ait bir öteki sessiz teyit olduğunu belirtiyor.

Bollfrass, “Nihayetinde İsrail’in güvenliğinin sorumluluğunun İsrail’de olduğuna dair bir hissiyat var ve bunu sağlamak için gereken neyse yapacaklardır” diye konuştu.

Dimona nükleer tesisi 1998 yılında bu türlü görüntülendi

İSRAİL NÜKLEER SİLAHLARINI RASTGELE BİR SAVAŞTA KULLANDI MI?

Hayır, kullanmadı.

Dünyada Yahudi tarihiyle ilgili en kapsamlı kaynaklardan biri kabul edilen Yahudi Sanal Kütüphanesi’nde yer alan raporlara nazaran, İsrail nükleer bombalarını 1967 ve 1973 yıllarındaki savaşlarda hazırladı lakin kullanmadı.

Geçtiğimiz 50 yılda, İsrail’in güneydoğusunda bulunan Necef Çölü dahil çeşitli noktalarda yer altı nükleer silah testleri gerçekleştirdiğine dair haberler çıktı. Bunlardan en dikkat çekeni ve hala tartışılmakta olanı Eylül 1979’da yaşandı.

O tarihte nükleer patlamaları tespit edecek formda tasarlanmış olan Amerikan uydusu Vela, Güney Atlantik’le Hint Okyanusu’nun hududunda bir ikili patlama kaydetti. Birtakım bilim insanları bu ikili patlamanın İsrail, Güney Afrika ya da her ikisinin gerçekleştirdiği bir nükleer silah denemesinin işareti olduğunu öne sürdü.

İsrail Vela Olayı olarak isimlendirilen bu sıkıntı İsrail bu olayda hissesi olduğunu reddetti. Lakin eski Lider Jimmy Carter’ın 2010’da yayımlanan Beyaz Saray günlüklerinde yazdığına nazaran, o periyotta İsrail’in Güney Afrika’nın güney ucu yakınlarında bir nükleer patlama testi yaptığına dair “yaygınlaşan bir inanç” kelam konusuydu.

Ancak bu inanç hiçbir vakit kanıtlanamadı. Vela Olayı’na ait dokümanlar de hala zımnilik kapsamında olduğundan detaylar netleşmiş değil.

Necef’teki nükleer tesise ilişkin olduğu sav edilen bu fotoğraf, 2005 yılında bir televizyon yayınından alınmış bir ekran imajı.

İSRAİL NÜKLEER SİLAHLARINI NEREDE GELİŞTİRİYOR?

Yaygın kanı İsrail’in nükleer silah programının Dimona’da bulunduğu tarafında.

Uzmanlar, Milletlerarası Atom Gücü Ajansı’na bağlı müfettişlerin bu tesisi hiçbir vakit ziyaret etmediğini, İsrail ile ajans ortasında tesisin kontrolüne ait bir mutabakat yapılmadığını vurguluyor. (Öte yandan İran’ın nükleer silah programı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı müfettişleri tarafından tertipli olarak denetleniyor.)

1960’lı yıllarda Dimona’yı ziyaret eden ABD’li bilim insanları, nükleer programın barışçıl hedeflere hizmet ettiği sonucuna varmıştı. Lakin tarihî kaynaklar bu bilim insanlarının tesise dair müşahedelerinin sonlu olduğuna işaret ediyor. Dahası ABD’li müfettişlerin o tarihten bu yana tesise ayak bastığına dair kamuya açık bir delil da bulunmuyor.

Uydu fotoğrafları, geçtiğimiz 5 yılda Dimona’daki yeni inşaatları gözler önüne serdi. Uzmanlar burada en azından bir tamir ve modernizasyon süreci yaşandığını vurguluyor.

İsrail’in nükleer kapasitesini artırmak için Dimona’da yeni bir reaktör inşa ettiğine dair kanı da yaygınlaşıyor. Geçen hafta Stockholm Memleketler arası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün yayımladığı bir raporda, İsrail’in tesisteki bir reaktörü plütonyum üretebilecek halde güncellemekte olduğu belirtildi. Plütonyum hem nükleer silah olarak hem de uzay araçları üzere barışçıl maksatlarla kullanılabilen bir radyoaktif gereç.

Üzerindeki gizem perdesi nedeniyle Dimona yıllardır İsrail’in nükleer silah programına ait merakı ve öfkeyi körüklüyor.

2018 yılında İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, burada bir açıklama yapmış ve “Bizi yer yüzünden silmekle tehdit eden düşmanlar kendilerini de benzeri bir tehlikeye sokmaktadır ve hiçbir biçimde amaçlarına ulaşamayacaktır” kelamlarıyla dünyaya ileti vermişti.